Mariusz Soszka

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

A w chlewni znowu gorąco

W czasie kiedy ogromna część społeczeństwa zastanawia się w jaki sposób spędzić wakacje

i maksymalnie wykorzystać piękną pogodę oraz wysokie temperatury hodowcy i producenci świń martwią się w jaki sposób zapewnić odpowiednią temperaturę dla swoich zwierząt. Problem ten powraca zarówno zimą, kiedy niska temperatura na zewnątrz chlewni powoduje zbytnie jej wychłodzenie jak i latem, gdy wysoka temperatura na zewnątrz powoduje znaczne podniesienie temperatury w budynkach inwentarskich, co niestety negatywnie wpływa na wyniki produkcyjne osiągane w tym czasie.

Występujące latem upały są bardzo uciążliwe dla zwierząt gospodarskich. U świń w wysokiej temperaturze otoczenia dochodzi do zachwiania równowagi cieplnej, następuje nadmierny wzrost ciepłoty ciała i przegrzanie organizmu (hipertermia), często potocznie określany jako stres cieplny, objawiający się spadkiem produkcyjności i osłabieniem aktywności rozpłodowej zwierząt oraz znacznie niższym spożyciem paszy. Stres jest obronną odpowiedzią organizmu na działanie szkodliwych czynników środowiska zaburzających stan homeostazy. Szkodliwym czynnikiem środowiska w przypadku stresu cieplnego jest zbyt niska, w miesiącach zimowych lub zbyt wysoka, w miesiącach letnich temperatura panująca w chlewni.

Trochę fizjologii, czyli jak świnie dają sobie radę z wysokimi temperaturami

Świnie są zwierzętami stałocieplnymi, a więc organizmami, które posiadają zdolność termoregulacji, co zapewnia im możliwość utrzymywania stałej temperatury ustroju nawet w niekorzystnych warunkach środowiska. Ich temperatura ciała wynosi średnio 38,5°C (u prosiąt może dochodzić do 40°C). Zadaniem termoregulacji jest utrzymanie równowagi pomiędzy procesami wytwarzania ciepła (termoregulacja chemiczna), a procesami związanymi z jego oddawaniem (termoregulacja fizyczna). Spośród zwierząt gospodarskich świnie są szczególnie wrażliwe na wysokie temperatury, gdyż, posiadając stosunkowo grubą warstwę tłuszczu podskórnego, mają ograniczone możliwości regulacji ciepłoty ciała.

Mechanizm termoregulacji zawsze sterowany jest neurohormonalnie. Jego główne ośrodki umieszczone są w przedniej i tylnej części podwzgórza oraz w rdzeniu kręgowym. Podwzgórze przez przysadkę mózgową oddziałuje na tarczycę i nadnercza, powodując uwalnianie tyroksyny i adrenaliny, a więc hormonów wpływających na szybkość przemiany materii. Ośrodki termoregulacji są wrażliwe na temperaturę przepływającej krwi i już przy jej zmianie o 0,01°C zostają pobudzone, czego efektem jest odpowiednia reakcja organizmu.

Obniżenie temperatury otoczenia poniżej tzw. minimalnej temperatury krytycznej (wykres 1) wzmaga tempo metabolizmu, co powoduje powstawanie energii cieplnej, zwężenie naczyń krwionośnych i podwyższenie ciśnienia krwi, często również drżenie mięśni szkieletowych, dzięki czemu również w nich wytwarzane jest ciepło. Świnie jedzą wówczas więcej paszy, ale energia w większej części zużywana jest do utrzymania odpowiedniej ciepłoty ciała. To oznacza, że energii przeznaczonej na przyrost masy ciała jest mniej, a w konsekwencji rośnie zużycie paszy na przyrost masy ciała zwierzęcia oraz zwiększa się prawdopodobieństwo obniżenia się jego zdrowotności.

Przy podwyższeniu temperatury otoczenia powyżej maksymalnej temperatury krytycznej (wykres 1) tempo metabolizmu spada, naczynia krwionośne rozszerzają się, ciśnienie krwi się obniża i następuje przyspieszenie oddychania. Spadek intensywności metabolizmu związany jest ze spadkiem ilości pobieranej paszy.