Skróty wybranych artykułów

Krzysztof Lipiński

Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa,

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Pasze płynne w żywieniu trzody chlewnej

W żywieniu świń najczęściej stosowane są mieszanki pełnoporcjowe (sypkie lub granulowane) o zaw. suchej masy ok. 88%, które są podawane do automatów paszowych lub koryt. Innym systemem jest tzw. żywienie na mokro, w którym pasze suche lub mieszanki paszowe łączy się z wodą, serwatką lub innymi produktami ubocznymi przemysłu rolno-spożywczego, zawierającymi relatywnie małą ilość suchej masy.

W zależności od stosunku pasza sucha/woda (serwatka) wyróżniamy pasze zwilżane (1:1) lub pasze płynne (1:1,5-4,0). Inny spotykany podział wyróżnia pasze zwilżane (1:1), pasze półpłynne (1:2) lub pasze płynne (1:3). W praktyce żywienie płynne polega na mieszaniu wody i/lub płynnych produktów ubocznych przemysłu rolno-spożywczego z typowymi paszami suchymi, które są stosowane w postaci pojedynczych pasz lub mieszanek paszowych. Pasza płynna może być świeża lub fermentowana. W pierwszym przypadku pasza bezpośrednio po zmieszaniu jest podawana zwierzętom. W drugim przypadku może to być fermentacja spontaniczna lub kontrolowana (kierowana) poprzez dodatek paszy płynnej z kulturami bakterii fermentacji mlekowej. Typowa dawka w żywieniu płynnym zawiera od 20 do 30% suchej masy. Ten system żywienia świń jest popularny w wielu krajach europejskich (tab. 1). Średnio w Unii Europejskiej pasze płynne stanowią 30% pasz stosowanych w żywieniu świń.

System płynnego żywienia świń nie jest nowy. Tradycyjnie świnie żywiono paszą zmieszaną z wodą lub serwatką. Automatyzacja żywienia świń wymusiła jedna przejście na system żywienia paszami suchymi. Zastosowanie nowoczesnych rozwiązań technologicznych i komputerowych systemów dawkowania pasz umożliwiło wprowadzenie płynnego żywienia do produkcji wielkotowarowej. Ten system żywienia umożliwia wykorzystanie na dużą skalę tanich produktów ubocznych przemysłu rolno-spożywczego, co może w istotny sposób obniżyć koszty żywienia świń. Zmiana systemu z tradycyjnego na płynny nie jest tania. W przypadku budowy nowej fermy lub modernizacji istniejących budników można jednak rozważyć taką możliwość, pamiętając o wadach i zaletach takiego systemu żywienia świń. Instalacja nowego systemu nie musi być droższa od tradycyjnego, biorąc pod uwagę podobny poziom automatyzacji i kontroli. W kalkulacji takich rozwiązań uwzględnia się dodatkowe korzyści związane z obniżeniem kosztów żywienia.

Zygmunt Pejsak

Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Leptospiroza świń – możliwości uwalniania stada od choroby

Leptospiroza jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych w skali globalnej chorób układu rozrodczego świń. Jej czynnikiem etiologicznym są patogenne serowary krętków z rodzaju Leptospira. Opisano dotychczas ponad 230 chorobotwórczych serowarów tych drobnoustrojów.

Prawie wszystkie ssaki domowe i dzikie są wrażliwe na zakażenia leptospirozą, przy czym istnieje swoistość serotypowa leptospir z niektórymi gatunkami zwierząt. Świnie stanowią wśród gatunków udomowionych jeden z głównych rezerwuarów leptospir. Zakażenia drobnoustrojami z rodzaju Leptospira stanowią niejednokrotnie w stadach trzody chlewnej uciążliwy, długotrwały problem oraz przyczynę istotnych strat ekonomicznych. Leptospiroza jest poważną zoonozą.

Czynnik etiologiczny

Czynnikiem etiologicznym omawianej choroby są drobnoustroje z rodzaju Leptospira. Obecnie spotyka się dwa sposoby podziału systematycznego wymienionych drobnoustrojów. Zgodnie z pierwszym, opartym na właściwościach antygenowych, w rodzaju Leptospira wyróżnia się dwa gatunki: Leptospira interrogans (obejmujący leptospiry patogenne) i Leptospira biflexa (grupująca leptospiry saprofityczne). W obrębie każdego gatunku wyróżnia się serowary. W obrębie Leptospira interrogans znanych jest obecnie ponad 200 serowarów (np. L. pomona lub L. tarassovi).

Pomimo znacznej liczby patogennych serowarów leptospir, nie wszystkie z nich odgrywają jednakowo istotną rolę w patologii poszczególnych gatunków zwierząt. Zakażenia świń wywoływane są najczęściej przez serowary: Pomona, Tarassovi, Canicola, Icterohaemorrhagiae, Sejroe, Grippotyphosa, Bratislava. W Polsce przypadki leptospirozy wywoływane są najczęściej zakażeniami świń serowarami Pomona, Tarassovi, Canicola, ostatnio coraz częściej Bratislava.

Leptospiry mogą przeżywać w wodzie, zależnie od jej pH i temperatury, kilka do kilkudziesięciu dni. Optymalne dla nich pH wynosi 7,0 – 7,2. Mogą również przetrwać w wilgotnej glebie.

Objawy kliniczne

Leptospiroza jest chroniczną, chorobą zakaźną. W wyniku subklinicznej infekcji prośnych loch może dojść do zakażenia wewnątrzmacicznego. Obok poronień i martwo urodzonych prosiąt, zakażenie mniej zjadliwymi serotypami leptospir może prowadzić do problemów ze skutecznym pokryciem oraz do niepłodności. Ronienia mają miejsce zazwyczaj w trzecim trymestrze ciąży (90 – 110 dzień ciąży). Zakażenia, w zależności od nasilenia, przebiegu i rozprzestrzeniania w stadzie mogą być przyczyną poważnych strat gospodarczych na fermach o pełnym cyklu produkcji.

Lech Nawrocki

Katedra Techniki Rolniczej i Leśnej

Politechnika Opolska 

Usuwanie i utylizacja obornika z chlewni

Usuwanie oraz utylizacja odchodów zwierzęcych i wszelkich zanieczyszczeń z budynków inwentarskich wiąże się z trzema wymogami: koniecznością zachowania prawidłowych warunków sanitarno-zoohigienicznych, potrzebą uzyskania organicznego nawozu jak najlepszej wartości oraz zadośćuczynieniem przepisom formalnoprawnym.

W małych chlewniach, gdzie mechanizacja nie jest potrzebna, do usuwania obornika używa się prostych urządzeń, takich jak: taczki, wózki czy kolejki zawieszane. W większych obiektach stosuje się spycharki lub ładowarki umocowane na ciągnikach oraz różnego rodzaju szufle i przenośniki napędzane silnikami elektrycznymi. Każdy budynek inwentarski, w którym prowadzi się chów ściółkowy powinien posiadać – najlepiej w bliskim sąsiedztwie – gnojownię i zbiornik na gnojówkę. Wielkość gnojowni powinna zapewniać możliwość przechowywania obornika przez minimum 4 miesiące. Magazynowanie go przez ten czas uzależnione jest od terminów prac polowych, od stosunku w oborniku węgla do azotu (w świeżym jest on niewłaściwy) i od kwestii zanieczyszczania środowiska. Nieprzerobiony obornik, wywieziony bezpośrednio na pole, może spowodować odwrotny efekt, czyli obniżkę plonu i skażenie gruntu wodą gnojową. W tabeli 1 podano przykładowe wymiary gnojowni na obornik i zbiornika na frakcje płynne w zależności od obsady zwierząt.

Mariusz Soszka, Justyna Pasternak

Instytut Żywienia Zwierząt i Bromatologii

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Zakwaszacze w żywieniu świń

Jednymi z najpowszechniej stosowanych dodatków paszowych w żywieniu świń i drobiu są zakwaszacze. Ich skuteczność stosowania udowadniana była niejednokrotnie, jednak ciągle wielu producentów świń nie stosuje lub stosuje je wyłącznie u prosiąt i niejednokrotnie sprzecznie z zaleceniami producentów.

Zakwaszacze stosowane są w żywieniu świń ponad 25 lat. Już na początku lat 90. ubiegłego wieku rolnik kupując ówczesny premiks i soję, a więc komponenty, z których przy udziale własnego zboża przygotowywał mieszankę, otrzymywał na początku w woreczku, „na wagę”, później w dużych workach, biały proszek o bardzo intensywnym, drażniącym zapachu, a na pytanie „co to jest i do czego służy” otrzymywał odpowiedź, że „to jest zakwaszacz i służy do tego, żeby u świń nie występowały biegunki”. W różnych częściach Polski zakwaszacze nazywane były różnorako. Najczęściej funkcjonowały pod nazwą zakwaszacz, ale zdarzało się również słyszeć odkwaszacz, kwas, a rolnicy pomiędzy sobą mówili o nich smrody. Nomenklatura jednak nie miała tu większego znaczenia, ważny był efekt działania, a więc zapobieganie występowaniu biegunek, które pojawiały się nagminnie ze względu na brak profesjonalnych urządzeń do mieszania poszczególnych komponentów i co się z tym wiąże, słabą homogenność gotowej mieszanki. Z biegiem lat zakwaszacze stawały się coraz bardziej popularne, zwłaszcza w żywieniu prosiąt ssących i odsadzonych, a po 1 stycznia 2006 r., kiedy wprowadzono całkowity zakaz stosowania antybiotykowych stymulatorów wzrostu, akurat kwasy stały się jednym z najbardziej skutecznych dodatków paszowych, które mogły w pewnym stopniu zastąpić antybiotyki paszowe. Działo się tak, ponieważ mają one wielokierunkowe działanie, cechują się olbrzymią skutecznością i są stosunkowo tanie, gdyż ich produkcja jest prosta i mało kosztowna.

Czym jest zakwaszacz

Zakwaszacz jest komponentem paszowym z grupy dodatków paszowych, który dodaje się w postaci sypkiej lub płynnej do mieszanki lub wody. W jego skład wchodzi kwas organiczny albo nieorganiczny lub mieszanina kwasów oraz nośnik, najczęściej mineralny (glinokrzemiany, krzemionkę, bentonit, otręby, susz) lub płynny (np. gliceryna). Najbardziej popularnymi kwasami występującymi w zakwaszaczach są krótkołańcuchowe kwasy organiczne (1-6 atomów węgla), kwasy organiczne średniołańcuchowe (6-12 atomów węgla) oraz kwasy nieorganiczne, dlatego najczęściej stosuje się kwas propionowy, cytrynowy, mrówkowy, mlekowy, fumarowy, benzoesowy, sorbowy oraz ich sole wapniowe i amonowe, a z kwasów nieorganicznych najczęściej stosowany jest kwas ortofosforowy. Droższe kwasy jak np. winowy, jabłkowy, walerianowy, merkaptanowy stosowane są znacznie rzadziej.

Zygmunt Pejsak

Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Zakażenia beztlenowcowe – ważna przyczyna strat wśród noworodków, prosiąt ssących, warchlaków, tuczników i loch

Problem chorób świń wywoływanych przez beztlenowce wydaje się mieć coraz większe znaczenie praktyczne. Zagadnienie to jest jak dotychczas trudne do diagnostyki klinicznej, sekcyjnej i laboratoryjnej ze względu na zróżnicowany obraz kliniczny i sekcyjny zakażeń świń oraz trudne technicznie (warunki beztlenowe) i niełatwe w zakresie interpretacji wyniki badań laboratoryjnych.

Być może także i z tego powodu skala strat wywołanych przez beztlenowce jest trudna do określenia. Nie mniej, obserwacje terenowe oraz wyniki wykonywanych w warunkach terenowych badań sekcyjnych wskazują, że straty związane z infekcjami tymi bakteriami u świń są znaczne.

Zróżnicowanie objawów chorobowych i zmian sekcyjnych wywołanych przez różne gatunki beztlenowców związane jest z aktywnością wytwarzanych przez nie toksyn oraz innymi czynnikami chorobotwórczymi. Należy pamiętać, że wzrost beztlenowców na pożywkach bakteriologicznych przy zastosowaniu hodowli w warunkach beztlenowych nie zawsze się udaje, gdyż nie wszędzie ścisła beztlenowość jest osiągana. Komplikuje zasadniczo rozpoznanie chorób beztlenowcowych fakt, że wykrycie drobnoustroju nie pozwala na wyrażenie opinii odnośnie jego udziału w etiologii choroby. Ostateczną diagnozę można postawić dopiero po określeniu ich zdolności do wytwarzania poszczególnych toksyn oraz typu toksyn. Warto pamiętać, że niektóre gatunki beztlenowców wytwarzają kilkanaście różnych toksyn i tylko niektóre z nich są chorobotwórcze.

Oceniając wynik badania laboratoryjnego należy również pamiętać o tym, że wiele gatunków beztlenowców może występować w małej ilości w przewodzie pokarmowym u świń zdrowych niewykazujących żadnych objawów chorobowych. Można stwierdzić, że beztlenowce (przynajmniej niektóre) są w pewnym sensie drobnoustrojami warunkowo chorobotwórczymi. Czynnikami wspomagającymi ujawnienie się i rozwój choroby mogą być niektóre wirusy (wirus TGE, rotawirusy, wirus PED oraz PCV2), kokcydie czy też błędy żywieniowe w tym np. nadmierne skarmianie serwatki. 

Ważnymi chorobami świń wywołanymi przez drobnoustroje beztlenowcowe z rodzaju Clostridium (C.) są:

1. Zakaźne martwicowe zapalenie jelit prosiąt noworodków powodowane przez C. perfringens typ C; określane także jako zakaźna enterotoksemia prosiąt.

2. Zapalenie jelit prosiąt ssących, wywoływane przez typ A C. perfringens.

3. Zapalenie jelit prosiąt ssących i warchlaków, którego czynnikiem etiologicznym jest C. difficile.

4. Nagła śmierć tuczników i loch wywołana przez C. novyi (sudden death).

W kolejności omówione zostaną najważniejsze, z praktycznego punktu widzenia aspekty dotyczące przede wszystkim patogenezy i zwalczania wymienionych chorób.