Skróty wybranych artykułów

Mariusz Soszka

Doradca żywieniowy, Ostrówek

Jak zapewnić lepszy start prosiętom

Nie pomylę się pisząc, że odchów prosiąt jest najtrudniejszym i najbardziej pracochłonnym elementem chowu świń, ponieważ wymaga nie tylko dużo czasu, cierpliwości i pracy, ale również ogromnej wiedzy, doświadczenia i umiejętności. Często mówi się, że wyniki osiągane na porodówce są najlepszą wizytówką producenta ze względu na fakt, iż efektywność odchowu prosiąt w praktyce w dużej mierze zależy od samego hodowcy, od jego wiedzy, doświadczenia i włożonej pracy.

Tylko zdrowe prosięta mogą w pełni wykazać potencjał produkcyjny

Aby zapewnić dobry start naszym nowonarodzonym prosiętom powinniśmy zadbać o nie długo przed ich pojawieniem się na świecie, zapewniając odpowiednie warunki utrzymania, paszę oraz należytą opiekę lochom ciężarnym. Zaspokojenie potrzeb żywieniowych i zoohigienicznych lochom przełoży się na liczebność i masę miotu, a jak wiemy im wyższa masa ciała prosiąt po urodzeniu, tym mniejszy procent ich upadków m.in. ze względu na ich większą żywotność (wykres 1). 

Warto również zwrócić uwagę na fakt, że nie ma chlewni wolnej od chorób, a każda w mniejszym lub większym stopniu boryka się z popularnymi chorobami, jakimi są mykoplazmoza, cirkowiroza, kolibakterioza, parwowiroza, różyca, MMA, itp. Najtańszą i bardzo skuteczną metodą zabezpieczenia prosiąt przed patogenami bytującymi w chlewni jest immunizacja, czyli szczepienie loch, które należy wykonać w odpowiednim czasie przed porodem. Każda chlewnia posiada lekarza weterynarii opiekującego się zwierzętami i ten, bazując na swojej wiedzy i doświadczeniu, powinien przygotować i wprowadzić w życie program profilaktyczny, ujmujący szczepienia mające na celu zabezpieczenie prosiąt przed występowaniem podstawowych chorób. Powinniśmy wiedzieć, że standardowy czas wywołania odpowiedzi immunologicznej na podaną szczepionkę to około dwa tygodnie, wtedy to pojawiają się przeciwciała w układzie krwionośnym lochy. Trzeba jednak pamiętać, że potrzebny jest dodatkowy czas na transfer przeciwciał z krwiobiegu do gruczołu mlekowego, który również należy uwzględnić przed podaniem szczepionki.

Okresy krytyczne w życiu prosiąt

W życiu prosiąt od urodzenia do odsadzenia wyróżnia się trzy okresy krytyczne:

Urodzenie i kilka pierwszych godzin i dni życia;

Początek dokarmiania i okres zwiększonego pobierania paszy stałej, kiedy dochodzi również do licznych zmian w układzie immunologicznym;

Odłączenie od matki, tym trudniejsze dla prosięcia i producenta im wcześniej nastąpi.

Zygmunt Pejsak

Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Produkcja świń w Hiszpanii – integracja oraz wykorzystywanie osiągnięć naukowych – czynniki determinujące dynamiczny rozwój branży*

Trzydzieści lat temu skala produkcji świń w Hiszpanii była równa tej, którą mieliśmy w Polsce. W ówczesnym czasie z powodu występowania w tym kraju afrykańskiego pomoru świń (ASF) oraz klasycznego pomoru świń (CSF) Hiszpania nie mogła wyeksportować ani jednej świni czy też kg mięsa, a nawet znanych powszechnie szynek iberico czy serrano.

Dane produkcyjne

Aktualnie Hiszpania jest czwartym na świecie i drugim w Europie producentem świń. W roku 2011 odchowano w tym kraju około 42 miliony tuczników. Wyprodukowano ponad 3,5 miliona ton wieprzowiny. Z tej ilości 58% stanowiło mięso kulinarne, natomiast 42% mięsa wykorzystano w przetwórstwie. Należy nadmienić, że 20 lat wcześniej (1990) wyprodukowano w tym kraju około 1,788 tysięcy ton wieprzowiny – czyli ilość 2 razy mniejszą. 

W roku 2011 przemysł mięsny z wartością produkcji przekraczającą 19,5 mld euro zajął w Hiszpanii czwartą pozycję w tworzeniu PKB, mając 14% udziału w związanym z produkcją przemysłową PKB i 2% w całkowitym PKB.

W produkcji i przetwórstwie wieprzowiny zatrudnionych jest 83 000 pracowników. Pracują oni m.in. w około 600 rzeźniach, 2500 zakładach rozbiorowych oraz 5100 małej i średniej wielkości zakładach przetwórczych. Samowystarczalność Hiszpanii w zakresie produkcji wieprzowiny w roku 2011 sięgała 152,1%. Oznacza to, że co najmniej 1 z 3 wyprodukowanych tuczników, dla zrównoważenia popytu i podaży, musiał zostać wyeksportowany. W roku 2011 wywieziono poza granice Hiszpanii ponad 1,4 mln ton świeżego mięsa oraz około 116 tysięcy ton przetworów mięsnych oraz ponad 900 tysięcy tuczników. Warto dodać, że 8 lat wcześniej (2003) wyeksportowano z Hiszpanii połowę tej ilości, czyli około 731 tysięcy ton wieprzowiny. Przychód z eksportu zwierząt i mięsa wyniósł w tym roku 3,6 mld euro, z tego 85% stanowiła wieprzowina. Efekty związane z eksportem omawianego gatunku mięsa były w roku 2011 o 17% większe niż w roku 2010. W okresie od stycznia do sierpnia 2012 eksport wzrósł o kolejne 10%.

Około 76% eksportu skierowane jest do krajów UE – głównie do Francji, Portugalii i Włoch, a 24% poza UE, przede wszystkim do Chin, Rosji i Korei Płd. Dynamika wzrostu sprzedaży poza UE rośnie zdecydowanie szybciej.

Przedstawione, niezwykle korzystne wyniki omawianego sektora produkcji rolnej, są w roku 2011 udziałem około 90 tysięcy hiszpańskich producentów świń. Jednakże, podobnie jak we wszystkich krajach Europy ich liczba z roku na rok dynamicznie maleje. Liczba farm utrzymujących świnie w okresie od 2007 do 2011 r. zmniejszyła się o około 38%, natomiast liczba wyprodukowanych w tym czasie tuczników zwiększyła się o około 10%. Powyższe dane wskazują na szybko postępującą koncentrację produkcji. Powyższa hipoteza znajduje odzwierciedlenie w analizach Instytutu Badan Rolniczych (Institute for Agriculture Investigations – IRTA). Według danych tego instytutu średnie stado loch w roku 1999 liczyło 292 samice, a w 2012 – 880 szt. Wraz z koncentracją ma miejsce istotna poprawa efektywności chowu świń. W roku 1999 odsadzano od lochy 22 prosięta, a w roku 2012 – średnio 26 prosiąt. Z każdym kolejnym rokiem średnia liczba prosiąt odsadzonych od lochy wzrasta o 0,33 prosięcia. Bardzo dobre efekty uzyskano w zakresie poprawy efektywności wykorzystania paszy. W roku 2011 do produkcji 1 kg żywca potrzeba było średnio 2,65 kg paszy. Warto dodać, że w Polsce najlepsi producenci zużywają średnio 3,5 kg paszy na wyprodukowanie 1 kg żywca.

Porównując sytuację Hiszpanii i Polski w omawianym okresie (30 lat), należy się zastanowić, co spowodowało, że Hiszpania stała się ważnym światowym graczem na rynku wieprzowiny, a nasz kraj szybko traci swoją wysoką pozycję wśród producentów świń.

lek. wet. Paweł Wróbel

Specjalista Chorób Trzody Chlewnej i Rozrodu Zwierząt

Wypadanie narządów rodnych i odbytu u świń

Obecnie preferowany wysokonakładowy i wysokowydajny, tj. intensywny chów świń, wymaga od producentów „precyzyjnego” sterowania produkcją trzody chlewnej. Dodatkowo, wzrost wymagań żywieniowych zwierząt, którym należy sprostać oraz konieczność zapewnienia odpowiednich warunków dobrostanu przez „okrągły” rok, stwarza w warunkach praktycznych powstawanie ogromnej liczby kombinacji różnych czynników prowadzących do potencjalnych problemów. Do takich wieloczynnikowych problemów – anomalii u świń można zaliczyć wypadanie narządów rodnych oraz odbytu.

Wypadanie pochwy/macicy

Według dostępnych danych statystycznych problem wypadania narządów rodnych dotyczy mniej niż 0,5% świń. Najbardziej narażoną na tego typu zaburzenie grupą wiekową świń są lochy. Udowodniono, że większość przypadków wypadania wspominanych narządów przypada na około 2-4 godzin po porodzie, ale czasami odnotowuje się przypadki wypadania pochwy i/lub macicy po 24 h od zakończenia akcji porodowej. W praktyce terenowej wypadanie narządów rodnych u świń dotyczy zwykle pochwy. Wypadnięcie macicy z kolei może dotyczyć jednego rogu lub obu rogów a rokowanie w takiej sytuacji jest znacznie gorsze niż w przypadku wypadnięcia tylko pochwy.

Główne czynniki predysponujące do wypadania narządów rodnych

a) czynniki od strony samego zwierzęcia

– nadmierne skurcze porodowe i nadciągnięcie więzadeł – nadmierne skurcze mięśni macicy i /lub pochwy, jeśli trwają wystarczająco długo, mogą doprowadzić do następowego wypadania organów rodnych. Ciągła i intensywna praca mięśniówki oraz, co bardzo ważne, aparatu zawieszającego organy rodne w jamie brzusznej oraz w przestrzeni miednicy, doprowadza zwykle do częściowego – odcinkowego osłabienia mięśni, wpochwienia się i nadciągnięcia poszczególnych elementów układu zawieszającego organy rodne. Wpochwienie się organu rurowego (np. macica, pochwa, jelito) można wyobrazić sobie jak składanie wędki teleskopowej, gdzie jeden element wchodzi w drugi. Ze względu jednak na fakt, że struktura narządów rurowych jest ciągła, tj. narządy te nie składają się tak jak wędka teleskopowa z oddzielnych, luźno połączonych ze sobą elementów o różnej średnicy, dlatego też w tym przypadku wpochwienie się jednej części w drugą prowadzi – w miejscu wpochwienia – do ucisku naczyń krwionośnych, niedokrwienia danego obszaru tkanek i ich martwicy. Do nadmiernych skurczów dróg rodnych predysponuje głównie ciężki poród z przyczynami od strony:

płodu np. zbyt duże prosięta, nieprawidłowe ułożenie prosiąt w drogach rodnych,

matki np. wąska miednica, krzywica kości miednicy czy zatwardzenie.

Ale!!! co należy sobie uświadomić, również podawanie „pospolitych leków” takich jak np. oksytocyny.

Leopold Tupalski

Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach

Oddział w Poznaniu

Zakład Odnawialnych Źródeł Energii

Agregaty prądotwórcze

Współczesne rolnictwo wykazuje wysoki stopnień mechanizacji i wykorzystania maszyn rolniczych, z których wiele jest zasilanych energią elektryczną. Jednocześnie w wielu działach produkcji rolnej niezbędna jest gotowość do pracy poszczególnych maszyn i urządzeń. Na przeszkodzie mogą stanąć przerwy w dostawach energii elektrycznej. Z pomocą mogą przyjść agregaty prądotwórcze, których wiele modeli oferowanych jest na rynku. Obecnie urządzenia te są wyposażane w nowoczesne układy sterowania, które ułatwiają eksploatację całego zespołu prądotwórczego.

Bezpieczeństwo energetyczne obszarów wiejskich

Jednym z głównych czynników decydujących o jakości dostaw energii elektrycznej jest niezawodność zasilania odbiorców. Pod tym względem nasz kraj wciąż dzieli dystans w porównaniu do państw zachodnioeuropejskich. Przykładowo, w latach 2004-2006 przerwy w dostawach energii elektrycznej w Polsce, określane powszechnie stosowanym wskaźnikiem SAIDI (ang. System Average Interruption Duration Index), wynosiły ok. 400 min./rok. Dla porównania, w tym samym okresie wskaźnik ten miał wartość 23 w Niemczech i Holandii, a w Portugalii 267. W Polsce trudności te wynikają głównie z nienajlepszego stanu technicznego infrastruktury energetycznej, który to problem jest szczególnie widoczny na obszarach wiejskich. Sieci wiejskie są w dużym stopniu wyeksploatowane, wymagając remontów i inwestycji. Biorąc pod uwagę uzależnienie gospodarki rolnej od dostaw energii elektrycznej, jakiekolwiek przerwy w jej dostawach są uciążliwe. Pod uwagę trzeba też wziąć starty ekonomiczne, szczególnie dotkliwe w przypadku intensywnej produkcji rolnej. Co prawda, zgodnie z prawem dostawca energii elektrycznej zobowiązany jest do zrekompensowania dłuższych przerw w zasilaniu, jednak wysokość takiej bonifikaty w praktyce jest symboliczna. W szerszej perspektywie problemy z zapewnieniem ciągłości dostaw energii elektrycznej mogą negatywnie wpływać na rozwój gospodarczy nawet całych regionów.

Jednym z rozwiązań powyższego problemu jest zastosowanie w gospodarstwie źródła energii elektrycznej zapewniającego zasilanie awaryjne, przy czym najprostszym środkiem służącym do tego celu jest agregat prądotwórczy.

Budowa i sposób doboru agregatu prądotwórczego

Agregaty prądotwórcze mają złożoną budowę, która zależy od rodzaju danej konstrukcji.

W uproszczeniu budowę agregatu można przedstawić następująco.

Silnik spalinowy – zamienia energię chemiczną zgromadzoną w paliwie na energię mechaniczną.

Prądnica, zwana również generatorem, jest sprzężona z silnikiem spalinowym i zamienia energię mechaniczną na energię elektryczną. W praktyce stosowane są prądnice synchroniczne prądu przemiennego. Oznacza to, że wirnik maszyny wiruje zgodnie i z tą samą prędkością jak pole magnetyczne.

Regulatory prędkości obrotowej i napięcia generatora.

Układy wzbudzenia, sterowania i rozruchu.

Aparatura łączeniowa. 

Mariusz Soszka

Doradca żywieniowy, Ostrówek

Prestartery i startery jako specyficzne pasze dla prosiąt

Jednym z najważniejszych i najtrudniejszych elementów prawidłowego odchowu prosiąt, wynikiem którego powinno być odchowanie maksymalnie dużej liczby silnych, zdrowych prosiąt, charakteryzujących się doskonałymi efektami produkcyjnymi w późniejszym tuczu czy reprodukcji jest żywienie.

Analizując wyniki produkcyjne uzyskiwane w chlewniach i prowadząc szczegółowe wywiady z producentami świń, śmiało można wysnuć wniosek, że większość chlewni w Polsce w sektorze odchowu prosiąt boryka się z podobnymi problemami, którymi są:

– zbyt wysoka śmiertelność prosiąt;

– zbyt niskie przyrosty dobowe;

– słabe pobranie i wykorzystanie paszy;

– duże zróżnicowanie wielkości i masy prosiąt;

– wszelakiego rodzaju problemy zdrowotne.

O ile na śmiertelność prosiąt i różnego rodzaju stany chorobowe wpływ ma szereg różnych czynników, o tyle na słabe przyrosty dobowe, pobranie i wykorzystanie paszy oraz zróżnicowanie masy prosiąt w miocie ogromny wpływ poza, czynnikami genetycznymi i organizacyjnymi ma żywienie. Wykazano, że przy odsadzaniu prosiąt w 28 dniu życia kluczowymi elementami dobrego startu do późniejszego tuczu, są wysoka masa ciała prosiąt w dniu odsadzenia oraz tempo wzrostu w okresie dwóch pierwszych tygodni po odsadzeniu.

Dokarmiać prosięta w okresie ssania

Wczesne dokarmianie prosiąt stanowi bardzo drażliwy temat, szczególnie podczas rozmów z producentami, którzy nie widzą sensu podawania prestarteru wcześniej niż w trzecim tygodniu życia ze względu na fakt, jak twierdzą, że prosięta go nie pobierają i się marnuje, a nawet jak pobierają, to wcale szybciej nie przyrastają. Teoria ta w części jest słuszna, ponieważ w przypadku, kiedy mamy mało liczny miot i lochę, która produkuje dużo, dobrej jakości mleka pobranie prestartera nie jest wielkie i faktycznie można powiedzieć, że przyrosty prosiąt, które pobierają mieszankę i jej nie pobierają są podobne, zwłaszcza, że w takich przypadkach nie wszystkie prosięta w miocie pobierają prestarter w tej samej ilości i od tego samego momentu. Musimy jednak wiedzieć, że zadaniem prestartera nie jest wyłącznie nakarmienie prosięcia, ale również szeroko rozumiany trening enzymatyczny i stymulowanie rozwoju przewodu pokarmowego.