Skróty wybranych artykułów

Skróty wybranych artykułów z „Trzody Chlewnej” nr 3/2014

Janusz R. Mroczek

Uniwersytet Rzeszowski

Metody ograniczania uciążliwości gnojowicy

W ostatnich dekadach obserwuje się działania zmierzające do intensyfikacji produkcji zwierzęcej. Realizacja tych zamierzeń podyktowana jest chęcią uzyskania większych efektów ekonomicznych. Narasta zatem konflikt między skoncentrowanym w fermach intensywnym chowem trzody chlewnej a środowiskiem naturalnym. Uciążliwość ferm przemysłowego tuczu wynika głównie z emisji gazów, odorów i produkcji gnojowicy. Warto postawić pytanie: czy możliwa jest produkcja trzody chlewnej niedegradująca środowiska naturalnego i jednocześnie pozostająca w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju?

Każda działalność gospodarcza człowieka wymaga zachowania troski o stan środowiska naturalnego. W szczególny sposób dotyczy to produkcji zwierzęcej, która z uwagi na swój biologiczny charakter jest z tym środowiskiem ściśle powiązana. Chów zwierząt gospodarskich stwarza wiele zagrożeń takich jak: nadmierna emisja amoniaku i metanu do atmosfery, zubożenie bioróżnorodności ekosystemów, eutrofizacja zbiorników wodnych czy dewastacja krajobrazu. Stąd konieczność poszukiwania takiego sposobu zarządzania chowem zwierząt, który zapewni możliwość zharmonizowanego rozwoju środowiska obszarów wiejskich. Wychodzi temu na przeciw nowa koncepcja społeczno-gospodarcza, określana jako zrównoważony rozwój. Realizacja założeń zrównoważonego rozwoju oparta jest na przestrzeganiu dwóch podstawowych praw:

działalność gospodarcza człowieka powinna być dostosowana do uwarunkowań przyrodniczych (prawo celu),

podejmowane przez człowieka działania gospodarcze nie mogą szkodzić środowisku przyrodniczemu (prawo skali i jakości).

Termin zrównoważony rozwójfunkcjonuje od 1972 roku, kiedy po raz pierwszy został użyty w Sztokholmie na Konferencji ONZ Środowisko życia człowieka. Zrównoważony rozwój stanowi, iż potrzeby obecnego pokolenia należy zaspakajać bez uszczerbku dla możliwości zaspakajania potrzeb przyszłych pokoleń. Jest to taki sposób prowadzenia działalności gospodarczej, który zapewnia trwałość użytkowania zasobów przyrodniczych. W naszym kraju pojęcie zrównoważonego rozwoju znalazło swoje miejsce w najważniejszym akcie prawnym, jakim jest Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej. Artykuł 5 stwierdza, że „Rzeczpospolita Polska … zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”. Można przyjąć, że istotą trwałego i zrównoważonego rozwoju jest zapewnianie ciągłej poprawy jakości życia, poprzez kształtowanie właściwych relacji między kapitałem naturalnym, ludzkim i ekonomicznym. Dotyczy to również produkcji zwierzęcej, w tym chowu trzody chlewnej.

Światowe zapotrzebowanie na białko pochodzenia zwierzęcego będzie rosło w związku z rozwojem demograficznym, wzrostem realnych dochodów oraz zmianami zwyczajów żywieniowych. Dlatego produkcja zwierzęca odgrywa istotną rolę w zaopatrzeniu ludzkości w żywność. Pokrycie zapotrzebowania na białko dla dynamicznie rozwijającej się populacji ludzkiej (obecnie 7 mld, a pod koniec XXI wieku 13-15 mld) jest jednym z głównych czynników procesu intensyfikacji chowu i hodowli zwierząt. Współczesna produkcja zwierzęca ukierunkowana jest na zwiększenie efektywności ekonomicznej i zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego. Zmniejsza się liczba gospodarstw prowadzących ten rodzaj działalności, w efekcie następuje koncentracja chowu w pozostałych. Sprzyja temu postęp w zakresie systemów utrzymania zwierząt, mechanizacji oraz produkcji i konserwacji pasz. Proces ten w ostatnim dwudziestoleciu obserwuje się również w naszym kraju.

Skróty wybranych artykułów z „Trzody Chlewnej” nr 2/2014

Zygmunt Pejsak

Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Szczepienia – nowy, dostępny sposób zapobiegania
chorobie obrzękowej

Do niedawna jedynym sposobem ograniczania strat związanych z występowaniem choroby obrzękowej u prosiąt odsadzonych była poprawa organizacji zarządzania w tym techniki i jakości żywienia świń oraz antybiotykoterapia. W roku 2013 została zarejestrowana na terenie całej Unii Europejskiej pierwsza i jak na razie jedyna w tym regionie szczepionka przeciwko chorobie obrzękowej.

Powyższe uzasadnia celowość przypomnienia najważniejszych danych związanych z tą jednostką chorobową świń.

Ta niezwykle trudna w leczenie choroba od dziesięcioleci występuje we wszystkich krajach zajmujących się produkcją świń. W latach 60. i 70. ubiegłego wieku choroba ta stanowiła znaczącą przyczynę strat w produkcji trzody chlewnej, co związane było przede wszystkim z drobnotowarowym systemem chowu świń oraz błędami popełnianymi w żywieniu prosiąt odsadzonych.

W wyniku wprowadzonych do praktyki istotnych korekt w żywieniu i chowie występowanie choroby obrzękowej zmniejszyło się. Jednakże od kilku lat obserwuje się ponowny wzrost zachorowań na tą chorobę tak w kraju jak również zagranicą. Niejednokrotnie obserwuje się, powodująca znaczne straty, subkliniczną postać tej choroby.

Klasyczne objawy choroby obrzękowej stwierdza się przede wszystkim w chlewniach drobnotowarowych oraz w tuczarniach; coraz częściej przypadki tej choroby pojawiają się również w fermach wielkotowarowych.

W chlewniach produkujących tuczniki w cyklu zamkniętym choroba uwidacznia się zazwyczaj nagle u prosiąt w okresie około 7-10 dni po odsadzeniu. W tuczarniach, prowadzących tucz w oparciu o zakupione prosięta choroba ta pojawia się około tydzień po wstawieniu zakupionej stawki prosiąt do tuczarni. Zazwyczaj zachorowuje stosunkowo niewielki odsetek zwierząt – maksymalnie do około 15%. Padnięcia wśród dotkniętych chorobą świń są bardzo duże i sięgają 90% (niska zachorowalność i wysoka śmiertelność).

Czynnikiem etiologicznym choroby jest egzotoksyna wytwarzana przez biorące udział w jej etiologii szczepy Escherichia coli (Eodema disease Escherichia coli – EDEC). Charakterystycznym dla szczepów EDEC antygenem fimbrialnym jest antygen F 18 ab. Dzięki fimbriom szczególnie F 18, szczepy EDEC poprzez adhezję do swoistych receptorów fimbrialnych – kodowanych między innymi przez gen FUT1 – mogą zasiedlać błonę jelit cienkich, namnażać się i wydzielać egzotoksynę. Toksyna produkowana jest przez EDEC przede wszystkim w jelicie czczym i biodrowym. Receptory dla antygenów fimbrialnych zlokalizowane są głównie na enterocytach kosmków jelitowych.

Skróty wybranych artykułów z „Trzody Chlewnej” nr 2/2014

Małgorzata Kasprowicz-Potocka

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Maślany dodatek dla zdrowia

U zwierząt młodych istotne znaczenie dla prawidłowego rozwoju organizmu ma rozwój przewodu pokarmowego, a szczególnie nabłonka jelitowego. Najistotniejsze zmiany w strukturze jelita zachodzą w okresie po urodzeniu i odsadzeniu. Wynika to przede wszystkim ze zmiany rodzaju i formy pokarmu oraz stresu, jakiemu poddany jest młody organizm. Zmiany histologiczne i biochemiczne zachodzące w jelicie cienkim są najczęściej wynikiem spadku zdolności tra­wiennych i absorpcyjnych jelita, prowadzących do atrofii kosmków jelitowych lub zahamowa­nia proliferacji komórek w kryptach jelito­wych, a także do wystąpienia biegunek.

Maślany – substancje naturalne

Maślany są produktami naturalnymi powstającymi w organizmie na skutek działalności bakterii fermentacyjnych bytujących w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego. Bakterie te rozkładają niestrawione składniki pokarmowe do lotnych kwasów tłuszczowych (tzw. LKT) (Schemat 1).

Lotne kwasy tłuszczowe są źródłem około 60-70% energii dla zwierząt monogastrycznych. W okrężnicy u świń stosunek kwasu octowego do propionowego i masłowego wynosi, jak: 55 : 30 : 15 (% LKT). Lotny kwas masłowy (podobnie jak inne kwasy) ulega w jelitach absorpcji przez dyfuzję pasywną. Maślany wchodzą ponadto w przemiany biochemiczne podczas cyklu kwasu cytrynowego i są przekształcane do acetylo-CoA. W przewodzie pokarmowym tworzą bowiem warunki sprzyjające rozwojowi bakterii kwasu mlekowego (Lactobacillus spp. i Bifidobateria spp.), ograniczając kolonizację jelit przez bakterie gram ujemne (E. coli i Salmonella) oraz hamując namnażanie grzybów. Kwas masłowy w połączeniu z niektórymi minerałami (np. miedzią czy cynkiem) nabiera właściwości przeciwbakteryjnych i fungistatycznych, co hamuje biegunki i przyspiesza gojenie nadżerek.

Skróty wybranych artykułów z „Trzody Chlewnej” nr 2/2014

 Prezentujemy Laureatów

Ogólnopolskiego Konkursu na Producenta i Hodowcę Trzody Chlewnej Roku,

IX edycja 2013 r.

Anna i Piotr Mikołajczykowie z Czechowic-Dziedzic w woj. śląskim (gm. Czechowice-Dziedzice, pow. bielski) zdobywcy I miejsca w kategorii „Producent”

Państwo Mikołajczykowie gospodarują samodzielnie od 1987 r., kiedy to, niedługo po ślubie, przejęli od rodziców p. Piotra liczące kilkanaście hektarów gospodarstwo, w którym prowadzony był chów świń w cyklu zamkniętym od 8 loch stada podstawowego. Pan Piotr z pracą w gospodarstwie związany jest właściwie od urodzenia, gdy zaczął stawiać pierwsze kroki już go ciągnęło do zwierząt i w pole, a później pomagał ojcu. Początkowo w gospodarstwie utrzymywane były i świnie i bydło, ale po przedwczesnej śmierci mamy i ze względu na inne uwarunkowania gospodarstwa, m.in. by ograniczyć pracochłonność, stopniowo likwidowano bydło aż zostały w nim tylko świnie. W 1982 r. wybudowano chlewnię w systemie duńskim na 8 loch stada podstawowego. Rozwiązania budowlane i technologiczne sprawiły, że rok później została nagrodzona Złotą Wiechą.

W połowie lat 90. gospodarze wybudowali tuczarnię w systemie komorowym na rusztach, budynek został wyposażony w sterowaną wentylację a żywienie z autokarmników paszą zasypywaną z poddasza poprzez leje i system rur PCV, co pozwala na uzupełnianie paszy raz na dwa dni. Następnie w 1998 r. zmodernizowali wspomnianą już wcześniej, jeszcze wcale nie przestarzałą, chlewnię. Z tej budowli wykorzystane zostały praktycznie tylko zewnętrzne ściany. W odnowionym obiekcie znalazła się porodówka oraz sektor loch luźnych. Z uwagi na niskie nakłady pracy zastosowano system bezściołowy, na rusztach a żywienie zostało zautomatyzowane. Zastosowano też indywidualny system żywienia loch typu bio-fix. Stado podstawowe zwiększono do 50 loch a powierzchnia gospodarstwa liczyła już 40 ha.

Plany budowy i modernizacji były efektem bieżącego śledzenia prasy rolniczej i wyjazdów zagranicznych organizowanych m.in. przez redakcję „Trzody Chlewnej”. Wybierając się na jedną z wycieczek do Holandii, pan Piotr miał już gotowy projekt rozbudowy gospodarstwa. Po powrocie zmienił go całkowicie. Zastosowanie technologii bezściołowej (w porodówce i odchowalni młodzieży ruszt plastikowy a w tuczarni ruszt betonowy) było decyzją przemyślaną, skalkulowaną na zmniejszenie pracochłonności jednostkowej tuczu.

Skróty wybranych artykułów z „Trzody Chlewnej” nr 1/2014

lek. wet. Paweł Wróbel

Specjalista Chorób Trzody Chlewnej i Rozrodu Zwierząt

Kaszel w chlewni

Kaszel jest reakcją odruchową organizmu na podrażnienie zakończeń nerwowych w błonie śluzowej górnych dróg oddechowych. Efektem podrażnienia błony śluzowej górnych dróg oddechowych są nagłe skurcze ścian klatki piersiowej, a w szczególności mięśni wydechowych i oskrzeli z nagłym wyrzucaniem powietrza z płuc i dróg oddechowych.

Ciekawostka

Prędkość wyrzucanego powietrza może dochodzić nawet do 1000 km/h!

Kaszel może być wywołany ciałem obcym znajdującym się w układzie oddechowym (zachłyst) lub co częściej się zdarza uszkodzeniem błony śluzowej górnych dróg oddechowych w przebiegu infekcji wirusowej lub bakteryjnej

Kaszel produktywny – mokry

Kaszel nazywamy produktywnym – mokrym, jeżeli towarzyszy mu wykrztuszanie wydzieliny (śluzowej/flegmy) z płuc lub gardła. Produkowana głównie w wyniku zapalenia błony śluzowej wydzielina gromadzi się bezpośrednio w płucach lub spływa z gardła w kierunku płuc, co prowadzi do konieczności usunięcia jej na zewnątrz, czyli wystąpienia kaszlu produktywnego.

Kaszel nieproduktywny – suchy

Kaszel nazywamy nieproduktywnym – suchym, jeżeli nie towarzyszy mu wykrztuszanie wydzieliny. Jego główną przyczyną jest podrażnienie błony śluzowej gardła i/lub górnych dróg oddechowych przez na przykład takie czynniki jak pył, kurz, alergeny, gazy itp. Organizm reaguje na zapalenie błony śluzowej górnych dróg oddechowych w podobny sposób jak na poprzednio wspomniane nadmierne gromadzenie się wydzieliny, czyli próbuje usunąć przyczynę podrażnienia na zewnątrz.

Dla ułatwienia czynniki mogące wywoływać kaszel można podzielić na dwie grupy:

– czynniki zakaźne oraz czynniki niezakaźne kaszlu.

Czynniki zakaźne kaszlu

Stosunkowo rzadko zdarza się, aby tak często obserwowany przez hodowcę „kaszel” na fermie wywołany był przez tylko jeden czynnik chorobotwórczy. Znacznie częściej mamy w takich przypadkach do czynienia z kilkoma różnymi czynnikami chorobotwórczymi układu oddechowego, czynnikami, które są odpowiedzialne za tzw. zespół oddechowy świń w skrócie PRDC.