Łukasz Łowiński

Przemysłowy instytut Maszyn Rolniczych

Poznań

Gnojowica zagospodarowana – mieszadła

Gnojowica dotychczas traktowana jako zło konieczne, dziś staje się cennym nawozem. Zaletą tego nawozu organicznego jest występujący w niej azot, fosfor i potas w formach łatwo przyswajalnych dla roślin. Jednak, aby móc skorzystać z jego dobrodziejstwa, trzeba poradzić sobie z wyzwaniami technologicznymi, aby w prosty, oszczędny i niepowodujący problemów sposób składować i zagospodarować gnojowicę.

Jednym z najtrudniejszych zagadnień związanych z gnojowicą jest problem jej niejednorodności, co objawia się powstawaniem „kożucha” i osadów. Ich usuwanie jest bardzo uciążliwe i przy niewłaściwych zabiegach bardzo kosztowne. Problemem są także gazy i odory, które negatywnie wpływają na dobrostan zwierząt, znacznie obniżając efektywność ich hodowli. Amoniak i siarkowodór w wysokich stężeniach są związkami toksycznymi. Stąd ograniczenie wydzielania gazów, w tym: amoniaku, metanu oraz tlenków azotu podczas bieżącej produkcji i gromadzenia gnojowicy jest trudnym zadaniem dla każdego hodowcy.

W obecnie stosowanych systemach zagospodarowania najczęściej w chlewniach stosowane są systemy kanałów i wanien pod pełnymi rusztami, które w zależności od potrzeb nawozowych i możliwych terminów wywozu gnojowicy (zakaz rozlewania na polach w okresie od początku grudnia do końca lutego i przy niekorzystnych warunkach pogodowych, okres ten może być wydłużony nawet do 6 miesięcy) muszą być połączone z zamkniętymi zbiornikami na gnojowicę lub lagunami.

Wanny, jako zbiorniki o mniejszej powierzchni (i do 1 m głębokości), co przekłada się na małą objętość, opróżniane są dość często. Stosowany w nich system korków i rur spustowych pozwala na przelanie gnojowicy do zbiorników lub studni pośrednich i dalej do zbiornika głównego. Zagrożeniem dla drożności instalacji jest kożuch unoszący się na powierzchni gnojowicy w wannie, który podczas spuszczania zawiesiny często zapycha wloty rur w okolicy korka. Aby przeciwdziałać zapychaniu używa się mieszadeł podrusztowych, których budowa pozwala na przeciśnięcie wirnika mieszadła pomiędzy szczelinami podłogi i ujednorodnienie gnojowicy przed opróżnieniem wanny. Mieszadła te są jednak dość niewygodne w użyciu. Mały wirnik wymusza wielopunktowe mieszanie w czasie kilkunastu minut w każdym miejscu. Niezastąpiony jest tam, gdzie systematycznie podczas opróżniania zauważalne są miejscowe zalegania frakcji stałej.

Jako że mieszadło przeznaczone jest do pracy we frakcji płynnej przed opróżnieniem zawartości wanny, a nie do mechanicznego rozdrabniania i rozbijania zaległej frakcji stałej, niekiedy wymaga także podlania gnojowicy wodą, aby skutecznie zacząć mieszać. Dolewanie wody, aby rozrzedzić gnojowicę nie jest jednak wskazane. Chwilowo poprawia się jej płynność, ale częste dolewanie wody zwiększa objętość gnojowicy do zagospodarowania i skutkuje potrzebą budowy większych zbiorników lub częstszego wywożenia gnojowicy, co powiększa koszty. Małe mieszadła o pionowej osi pracy, jako najtańsza forma miksera, których cena w zależności od producenta i mocy silnika (4-7,5 kW) waha się od 4 do 12 tys. netto (Reck, Flyght, Stallkamp, Łukomet, Agromotor, Domet), jeżeli w dłuższym okresie będą wspomagane dolewaną wodą (nawet darmową ze studni czy deszczówką) nie zapewnią oszczędności w gospodarstwie.

Robert Hübner

TAPi B.P.B.

we współpracy z Instytutem Technologiczno-Przyrodniczym

Oddział w Poznaniu 

Ponad architekturą

Arkadia zwierzęca w Garzynie – Anatomia budowy

część 1

Pierwsza część nowego cyklu publikacji pod wspólnym tytułem: „Ponad architekturą”. Tym razem szkice piórem i obiektywem skupią się na planach i anatomii budowy ukończonej właśnie inwestycji, obejmującej wzniesiony od podstaw kompleks budynków przeznaczonych do prowadzenia hodowli zarodowej, zrealizowanej przez OHZ Garzyn we wsi Brylewo. Całość tego urbanistycznego założenia postaram się pomierzyć wedle recept projektowych szwedzko-brytyjskiego architekta Ralpha Erskine’a.

Ufam, że Czytelnicy najstarszego w Polsce, najbardziej opiniotwórczego pośród specjalistycznych czasopisma poświęconego hodowli trzody chlewnej, zachowali w łaskawej pamięci choć część informacji i porad z publikowanego przez niemal siedem lat na łamach „Trzody” cyklu artykułów pod wspólnym tytułem: „Budujemy nowoczesną chlewnię”. Uzupełniłem je później o prezentacje zaprojektowanych budynków wzorcowych, w międzyczasie zrealizowanych przez inwestorów. Podsumowaniem tamtego cyklu poradniczego była seria prezentująca segment specyficznych ustrojów i elementów technicznych ustanawiających kanon rozwiązań architektoniczno-technologicznych dla tego typu budynków, czyniący zadość wymogom współczesnej hodowli zwierzęcej.

Owa specyficzność rozwiązań architektonicznych i technologicznych stosowanych w obiektach o przeznaczeniu rolniczo-hodowlanym, a także „receptura” na ich realizację stały się koniec końców tematem odrębnej pozycji wydawniczej pt. „Poradnik inwestora – współczesny budynek inwentarski krok po kroku”. Ta drobna rozmiarami publikacja, w istocie zwięzłe vademecum dla inwestora, stała się z biegiem lat zaczynem znacznie już obszerniejszej pozycji – specjalistycznego podręcznika stawiającego o etapach projektowania i wykonawstwa budynków rolniczo-przemysłowych ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki planowania obiektów i ferm przeznaczonych dla hodowli trzody chlewnej, zamierzenia, które, na co liczę, ziści się we współpracy z Redakcją „TCh”.

Wspominam o tym w nadziei, że po wszystkich tych artykułach, wreszcie po poradniku pozostał ślad, choćby ziarenko, skromne, niewielkie „coś”, wokół czego, segment po segmencie, niczym układankę z puzzli udało się poskładać w zgrabną całość niejedną zrealizowaną już, nowoczesną hodowlę. Że udało się oblec niezawodną technologię równie trwałą konstrukcją uwypukloną przejrzystą wpisaną w otaczający krajobraz formą architektoniczną.

Naturalnie przywołane serie artykułów, czy planowana w poważniejszej formule, wydawnicza pozycja – z pewnością niezbędna, bo wyczerpująca – w ogólnym rozrachunku mogą okazać się przydatne niczym sumiennie przygotowane wykroje pod dobre garnitury, a zatem świetne posłużyć zainteresowanym, tym, którzy właśnie wybrali model i teraz chcą, by zdjąć z nich miarę i według niej wykroić idealnie dopasowany, jedyny właściwy szablon. W wypadku tej metafory, wykrój taki z pewnością stanie się zarysem dobrze skrojonej inwestycji…

Małgorzata Kasprowicz-Potocka

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Dodatki zalecane w okresie odsadzenia prosiąt cz. 2

W aktualnych intensywnych warunkach produkcji, przy wczesnym odsadzaniu prosiąt i wysokich wymaganiach pokarmowych nowoczesnych krzyżówek towarowych, niezbędne jest stosowanie dodatków paszowych wspomagających prawidłowy rozwój prosiąt. Zaliczyć do nich można między innymi: dodatki stymulujące pobranie paszy; dodatki poprawiające strawność paszy oraz dodatki zapobiegające biegunkom i podnoszące odporność zwierząt.

Prosięta po odsadzeniu muszą pobierać już znaczne ilości paszy stałej, aby osiągać satysfakcjonujące przyrosty masy ciała. Znacznym ułatwieniem dla prosiąt jest, gdy przygotowana mieszanka zawiera komponenty o wysokiej strawności. Strawność określa stopień, w jakim składniki odżywcze w danym produkcie mogą być uwolnione i wykorzystane przez zwierzę. Zależy ona od czynników specyficznych dla zwierzęcia, takich jak stan jego zdrowia, wiek, okres fizjologiczny, sposób użytkowania, aktywność enzymów trawiennych czy stan mikroflory przewodu pokarmowego. Wiele czynników uzależnionych jest również od paszy, w tym od jej składu botanicznego i chemicznego, sposobu przetworzenia, obecności enzymów (np. natywna fitaza) i substancji antyodżywczych, a także dodatków paszowych.

Do najlepiej wykorzystywanych przez prosięta odsadzone pasz należą przede wszystkim takie surowce jak suszona rozpyłowo plazma krwi, mączka rybna, suszona serwatka czy wysokiej jakości śruta sojowa (Tabela 1). Jako komponenty mieszanek dla odsadzonych prosiąt stosuje się także zboża, które powinny być jednak wcześniej poddane obróbce termicznej (ekstruzja, mikronizacja, ekspandowanie, granulacja) w celu poprawy dostępności skrobi i neutralizacji termolabilnych substancji antyodżywczych, takich jak inhibitory proteaz czy lektyny.

ORGANIZACJA PRODUKCJI

Zabawki dla świń coraz popularniejsze

Na europejskich fermach trzody chlewnej wprowadzenie do kojców zabawek dla świń staje się sposobem zapewnienia im dobrostanu.

Obgryzanie ogonów przez świnie utrzymywane na fermach jest dużym problemem behawioralnym, ponieważ obniża ich dobrostan i przyczynia się do znacznych strat ekonomicznych. Badania wykazują, że każdy przypadek świni z obgryzionym ogonem to w przybliżeniu strata 8 euro. I chociaż przeprowadzono wiele teoretycznych rozważań dotyczących tego zagadnienia oraz wiele praktycznych doświadczeń, problem istnieje nadal. Zjawisko obgryzania ogonów ma kilka przyczyn, z których należy wymienić niedobór pewnych witamin, współzawodnictwo przy karmnikach z paszą, zmiany klimatu wewnętrznego w chlewni i/lub zbyt duże zagęszczenie zwierząt na małej powierzchni kojca. Jednakże, najważniejszym powodem jest nuda.

Uważa się, że wystąpienie „epidemii” obgryzania przez świnie ogonów to wynik połączenia wyżej wymienionych czynników. W przypadku zmniejszenia oddziaływania jednego z nich lub całkowitego usunięcia, niekorzystne zachowanie świń ulega zahamowaniu lub nawet ustaje. Jednym z najprostszych sposobów ograniczenia zjawiska okaleczania się świń jest zapobieganie nudzeniu się zwierząt. Świnie są naturalnymi badaczami środowiska środowiska, co oznacza, że jeśli nie są dostatecznie czymś zajęte, swoją uwagę skupiają na współtowarzyszach z kojca. Rezultatem tego jest obgryzanie uszu i ogonów, stąd rozwiązaniem problemu może być wprowadzenie do kojców specjalnych przedmiotów do zabawy.

Świnie wykazują naturalną tendencję do żucia. Poza tym przechodzą one zmiany uzębienia w wieku 4-5 tygodni i 7-8 miesięcy. Odczuwanie potrzeby żucia podczas ząbkowania jest dobrze znanym objawem w okresie rozwoju dzieci, więc zakłada się, że to zjawisko dotyczy również prosiąt. Ponadto, świnie bardzo pociąga krew. Dlatego też, jak tylko w stadzie zaczyna się gryzienie ogonów i pojawia się krew, muszą być podjęte natychmiastowe działania.

Łukasz Łowiński

Przemysłowy instytut Maszyn Rolniczych, Poznań

Separatory – inny sposób zagospodarowania gnojowicy

Technika separacji suchej frakcji z gnojowicy coraz częściej pojawia się w polskich gospodarstwach. Doświadczenia zebrane w Stanach Zjednoczonych i na terenie Europy (Niemcy, Francja) producenci separatorów chętnie przekazują najczęściej dużym hodowcom bydła, ale i coraz częściej również hodowcom trzody chlewnej. Nie ma półrocza, w którym nie byłoby słychać o nowej instalacji, np. w Top Farms Wielkopolska (Głubczyce, Stary Gołębin czy Szczodrzykowo), Spółce Rolnej w Kalsku czy Hodowli Zwierząt Zarodowych Osowa Sień.

            Separatory służą do odcedzania frakcji stałej od płynnej z medium będącym zawiesiną organicznych drobin w płynie (gnojowicy). Urządzenia te najczęściej wykorzystywane są do separacji gnojowicy bydlęcej, dzięki czemu można uzyskać z błotnistej breji lub płynnej mazi przyjemny w dotyku, nie klejący się do skóry, o ziemistym zapachu i konsystencji wilgotnej trociny, separat (nadający się do ścielenia pod bydło) oraz ciecz łatwą do pompowania, magazynowania, aplikowania na glebę i do gleby, a także do rozdeszczowania za pomocą tradycyjnych deszczowni polowych.

Separatory wykorzystywane są do wydzielenia z gnojowicy od trzody chlewnej frakcji stałej, co znacznie ułatwia magazynowanie frakcji płynnej i późniejsze jej aplikowanie pod uprawy polowe. Frakcja stała, traktowana jak obornik, może być kompostowana na ogrodniczy substrat organiczny. Separator może być wykorzystany do oddzielenia z wywaru gorzelnianego frakcji stałej, będącej wyśmienitą paszą np. dla bydła, i cieczy łatwej do odwirowania z frakcji mulistych, celem pozbycia się wody lub zawrócenia jej w procesie technologicznym. Separator jest przeznaczony do długotrwałej eksploatacji na wolnej przestrzeni w temperaturze 0-40°C. Przed użyciem separatora gnojowica powinna być wymieszana i pompowania na przyłącze tłoczne pod niewielkim ciśnieniem za pomocą pompy elektrycznej lub pompy napędzanej ciągnikiem.

Proces obsługi w przykładowym gospodarstwie może być całkowicie zautomatyzowany. Gnojowica z kanałów spływa do zbiornika pośredniego (zbiorczego). Tam, co kilka godzin jest wzburzana przez mieszadło mechaniczne, aby cząstki stałe nie osiadały na dnie. Następnie ze zbiornika gnojowica podawana jest do maceratora, który tnie większe elementy stałe na drobne cząstki. Homogenizowana gnojowica przepływa przez pompę i trafia do ślimakowej prasy separującej, gdzie następuje właściwy proces oddzielania frakcji stałej i płynnej.