Skróty wybranych artykułów

Ryszard Pleskot
Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa
Oddział Poznań

Ocieplamy budynki

Wysokie koszty ogrzewania budynków powodują, że użytkownicy poszukują nowych pomysłów na obniżenie wydatków na cele grzewcze. Można znacznie je zmniejszyć, gdy budynek mieszkalny czy inwentarski ocieplimy.

Nakłady na koszty ogrzewania bezpośrednio związane są ze stratami ciepła z budynku i sprawnością instalacji centralnego ogrzewania. Oprócz tego, wpływ na straty ciepła ma wielkość powierzchni przegród zewnętrznych (ścian, dachów), szczelność okien i izolacyjność termiczna przegród budowlanych. Najczęściej najwięcej ciepła przedostaje się (ucieka) przez ściany, gdyż ich powierzchnia w budynku jest bardzo duża. Dlatego ściany zewnętrzne najczęściej się ociepla, aby zmniejszyć straty ciepła wewnątrz budynku. Gdy ocieplimy ściany, obniżymy straty ciepła a tym samym koszty ogrzewania, poza tym usuniemy wilgoć z wewnętrznych powierzchni, która powstała z kondensacji pary wodnej. Na wilgotnej powierzchni bardzo dobrze rozwijają się pleśnie, grzyby, które występują w formie różnorakich wykwitów i nie są pożądane na powierzchniach wewnętrznych pomieszczeń.

Systemy ociepleń
Metoda lekko-mokra Jest to bezspoinowy system ociepleń (BSO), złożony z materiału termoizolacyjnego, siatki zbrojącej oraz wyprawy tynkarskiej. Ta metoda docieplania obecnie jest jedną z najpopularniejszych technologii, stosowaną w budowanych jak i modernizowanych budynkach. Tą metodą można wykonywać docieplanie wszystkich ścian z wyjątkiem ścian drewnianych. System BSO polega na przymocowaniu do ściany od strony zewnętrznej, warstwy materiału termoizolacyjnego w postaci płyt, siatki zbrojącej oraz wyprawy tynku cienkowarstwowego. Jako termoizolację stosuje się płyty o różnej grubości (w zależności od potrzeb współczynnika przenikania ciepła) ze styropianu lub wełny mineralnej (szklanej lub skalnej). Prace ociepleniowe mogą być prowadzone przy temperaturze od 5 do 25oC, przy niższej może nie występować wiązanie zaprawy klejowej, natomiast powyżej 25oC zbyt szybko wyparowuje woda z zaprawy, a także następuje nadmierne wchłanianie wody przez ocieplane podłoże (ścianę). Prace ociepleniowe składają się z następujących etapów: przyklejanie płyt termoizolacyjnych, wykonanie warstwy zbrojonej (wzmacniającej) oraz wykonanie tynku.

Krzysztof Lipiński
Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Tłuszcz w żywieniu prosiąt

Małe prosięta mają duże możliwości szybkiego wzrostu. Szereg czynników decyduje o ich ujawnieniu. Wśród czynników żywieniowych największe znaczenie ma pobranie energii. Druga część laktacji i okres po odsadzeniu prosiąt uważane są za główne okresy, w których występuje wyraźny deficyt pobrania energii. Małe pobranie mleka (energii) u nowo narodzonych prosiąt również wpływa na rozwój i przeżywalność prosiąt.

Prosięta mają do dyspozycji następujące źródła energii: rezerwy ciała, mleko (siara) oraz skarmiane dodatkowo pasze. Zapasy glikogenu u nowo narodzonych prosiąt są bardzo małe, a proces glukoneogenezy (synteza glukozy) jest niewystarczający. Ponadto rezerwy tłuszczu ciała u urodzonych prosiąt są małe (1-2%). Z tego względu początkowy okres życia (do 3 dnia) jest najbardziej krytyczny w zakresie zaopatrzenia w energię oraz przeżywalności prosiąt. W późniejszym okresie ilość dostępnej energii w mleku i dodatkowo skarmianych paszach jest głównym czynnikiem limitującym tempo wzrostu prosiąt oraz osiągniecie pożądanej masy ciała przy odsadzeniu. Skoncentrowanym źródłem energii jest tłuszcz. Ważne znaczenie ma poznanie metabolizmu oraz możliwości zaopatrzenia organizmu prosiąt w ten składnik pokarmowy. Tłuszcz jest hydrolizowany w przewodzie pokarmowym przez lipazę żołądkową i trzustkową. Badania przeprowadzone na prosiętach nowo narodzonych i w wieku 16 dni wykazały, że 25-50% tłuszczu dawek pokarmowych może być hydrolizowane w żołądku. Jednak ogólna aktywność lipolityczna w treści żołądka wynosiła tylko ok. 3% aktywności trzustki w tym zakresie. Głównym miejscem trawienia tłuszczów jest jednak jelito cienkie. Aktywność lipazy trzustkowej jest stosunkowo mała do 2 tyg. i gwałtownie wzrasta od 2 do 4 tyg. życia, co wskazuje, że w pierwszym tygodniu życia zdolność trawienia tłuszczu jest ograniczona. U starszych prosiąt wzrost pobrania tłuszczu wpływa na większą sekrecję lipazy. Pojawienie się tłuszczu w treści jelita cienkiego wpływa na uwalnianie żółci. Głównym jej zadaniem jest tworzenie emulsji (rozbijanie tłuszczu na małe cząsteczki), co daje możliwość działania lipazie trzustkowej, która hydrolizuje triacyloglicerole na diacyloglicerole, monoacyloglicerole i wolne kwasy tłuszczowe. Składniki lipidowe i sole kwasów żółciowych wzajemnie oddziaływują na siebie i tworzą micele. Sole kwasów żółciowych tworzą zewnętrzną otoczkę, a składniki lipidowe (monoacyloglicerole, kwasy tłuszczowe) znajdują się wewnątrz miceli. Powstałe cząsteczki przyłączają lipidy i stanowią mechanizm umożliwiający ich transport do enterocytów (komórek nabłonka jelit), czyli umożliwiają absorpcję produktów trawienia tłuszczów.

Andrzej Konarkowski
Poznań

Torf w produkcji świń Część I.

Torf pomaga zapewnić świniom dobrostan Wykorzystanie torfu w produkcji świń jest coraz częściej przedmiotem ożywionych dyskusji wśród producentów. Czy można bezpiecznie stosować torf dla świń? – pytają na internetowym Forum. Czy torf może być źródłem pewnych składników pokarmowych? Spróbujmy powiedzieć coś więcej o torfie. Torf jest jednym z tradycyjnych, naturalnych materiałów stosowanych od wielu lat w produkcji świń.
Torf może spełniać wiele zadań:
• służy jako uzupełnienie materiałów ściołowych,
• pozwala świniom zaspokoić ich naturalną potrzebę rycia w podłożu,
• służy lochom prośnym jako jeden z materiałów do budowania gniazda przed oproszeniem w kojcu porodowym,
• pasteryzowany torf (lub preparaty torfowe) jako dodatek paszowy stanowi źródło niektórych składników pokarmowych dla świń, zwłaszcza dla prosiąt, a także działa stymulująco na przewód pokarmowy (perystaltyka jelit, namnażanie się bakterii przyjaznych). Niestety, torf może być też źródłem bakterii chorobotwórczych, zwłaszcza z rodzaju Mycobacterium avium complex (MAC). Dlatego, jeśli chcemy wykorzystywać torf w produkcji naszych świń, stosować musimy tylko torf odpowiednio do tego przygotowany.

Co to jest torf?

Torf (ang. peat, fran.: tourne, niem. Torf) jest skałą osadową, należącą do grupy skał organogenicznych. Stanowi produkt procesu torfienia polegającego na biochemicznych i strukturalnych przemianach obumarłych szczątków roślinności bagiennej (torfowiskowej), zachodzących w warunkach silnego uwilgotnienia i trwałej anaerobiozy (braku dostępu tlenu). W skład torfu wchodzą substancje organiczne, głównie nie rozłożone szczątki roślin oraz pozbawiona uporządkowanej struktury (amorficzna) masa humusu (kwasy huminowe i ich związki, celuloza, hemiceluloza, lignina, bituminy), zawierające duże ilości węgla (ok. 60 – 70%) i azotu, a także substancje mineralne (krzemionka, żelazo oraz w niewielkiej ilości fosfor, wapń i in.).

Stanisław Ignatowicz

Katedra Entomologii Stosowanej

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Zwalczanie much w chlewniach

Mucha domowa (Musca domestica) od dawna towarzyszy człowiekowi i razem z nim rozprzestrzeniła się szeroko po całym świecie. Występuje wszędzie tam, gdzie żyją ludzie i żywi się tym samym pokarmem, co człowiek. Przebywa wokół nas i naszych zwierząt inwentarskich, którym bardzo dokucza.

Muchy domowe znamy bardzo dobrze. Wiemy, że są to owady średniej wielkości. Mają ciało długości 7-9 mm, z szarym tułowiem, na którym są 4 podłużne linie. Na odwłoku od strony grzbietowej widać czarny pasek. Jaja much są białe, owalne, długości 1-1,5 mm. Białe larwy osiągają do 15 mm długości i mają charakterystyczny stożkowaty kształt; przedni ich odcinek ciała jest zwężony, a tylny rozszerzony. Poczwarka muchy jest ciemnobrunatna, długości do 8 mm.

Muchy pojawiają się w pomieszczeniach inwentarskich wiosną, ale w większych liczbach występują latem, w lipcu i sierpniu. Były jednak lata, kiedy muchy licznie występowały już w maju.

W rozwoju much wyróżnia się następujące stadia: jajo, larwa, poczwarka i osobnik dorosły. Muchy składają drobne jaja na wilgotne śmieci, odpady kuchenne, na kał, obornik, w gnojowicę świń, w odchody drobiu i innych zwierząt domowych. W ciągu życia samica może złożyć 5-6 złóż po 75-150 jaj. Jeśli w pomieszczeniu temperatura powietrza waha się od 17 do 20^oC, wówczas już po 8-15 godzinach ze złożonych jaj wylęgają się larwy.

Larwy, zwane czerwiem, intensywnie żerują, szybko rosną (osiągając długość 7-10 mm) i stopniowo zamieniają swój pokarm, w którym bytują, w półpłynną masę. Larwy linieją trzykrotnie. Starszy czerw przebywa tuż pod powierzchniową warstwą kału, gnojowicy lub obornika. W końcu dorosłe larwy porzucają wilgotne środowisko i przechodzą do suchych miejsc, takich jak piasek, suchy nawóz, szpary w ścianach, worki po paszy, w których przepoczwarczają się. Rozwój poczwarki, zwanej bobówką, trwa około 5 dni w temperaturze 20^oC. Z poczwarek wychodzą osobniki dorosłe muchy, które już po dobie mogą łączyć się w pary. Samica kopuluje jeden raz w życiu, natomiast samce łączą się wiele razy z różnymi samicami.

Zimują osobniki dorosłe w pomieszczeniach zamkniętych. W okresie zimy nie odżywiają się i nie rozmnażają się. Tylko w ogrzewanych pomieszczeniach inwentarskich (np. w porodówkach czy odchowalniach) muchy rozmnażają się ciągle. W ciągu roku, w zależności od przebiegu pogody, powstaje kilka-kilkanaście pokoleń tego dokuczliwego szkodnika. Czas rozwoju jednego pokolenia muchy zależy wyraźnie od temperatury i waha się od kilkunastu dni do 2 miesięcy.

Muchy są bardzo płodne. Samica składa w ciągu życia średnio 600 jaj (od 350 do 900 jaj), najchętniej w nawozie i na każdej substancji organicznej ulegającej fermentacji. Jeśli wszystkie potomne muchy przeżyją, to od pary kwietniowych much już w sierpniu będziemy mieć aż 191.010.000.000.000.000.000 much, które pokryją kulę ziemską warstwą grubości 14 metrów. Tak wyliczył C. Hodge w 1911 r. Inny entomolog i matematyk, dr H. A. Ambrose nie był aż tak wielkim optymistą. Stwierdził on, że pokryją kulę ziemską warstwą grubości tylko 75 centymetrów. Wystarczy i tyle.

Muchy żyją latem do 30 dni i są ciepłolubne. Chętnie gromadzą się w miejscach ciepłych i oświetlonych. Aktywność much zależy od temperatury otoczenia: w temperaturze 7-8^oC są nieruchliwe, przy 9^oC już chodzą, a przy 12^oC i wyższej temperaturze latają z szybkością 20-30 km na godzinę, dając do 200 uderzeń skrzydłami na sekundę. Pokonują w poszukiwaniu pokarmu odległości do 4 km.

Michał Fabisiak, Artur Jabłoński*, Grzegorz Lenard**

Katedra Nauk Klinicznych, Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie

* Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

**Prywatna praktyka weterynaryjna, Ulan Majorat                                                  

Długość użytkowania loch – wskaźniki jej oceny

i znaczenie dla produkcyjności stada

Koszty, jakie ponoszone są na zakup lub odchów loszek remontowych oraz na utrzymanie stada podstawowego są poważnym obciążeniem dla budżetu gospodarstwa hodowlanego. Zwrot inwestycji w stado podstawowe wyraża się przede wszystkim w liczbie odchowanych prosiąt od samicy, co jest związane w głównej mierze z odpowiednio długim okresem użytkowania loch. Niestety w praktyce 40 do 50% loch jest usuwanych ze stada przed 3 lub 4 ciążą. Niedostateczna długość użytkowania loch w stadach produkcyjnych jest przyczyną braku ekonomicznej wydajności takich stad, może również wskazywać na problemy z zachowaniem dobrostanu zwierząt.

Korzyści wynikające z dłuższego użytkowania loch są liczne. W późniejszych ciążach mioty są liczniejsze, a prosięta osiągają wyższą masę urodzeniową. Lochy wieloródki zazwyczaj charakteryzują się mniejszą liczbą dni nieproduktywnych, posiadają także odporność nabytą na choroby obecne w stadzie. Z czynników ekonomicznych warto wymienić wyższą wartość odzysku dla takich loch oraz niższe koszty wymiany loch. Wysoki odsetek wymiany loch jest zasadniczo związany z przesunięciem w dystrybucji wiekowej stada w kierunku młodych samic.

Lochy w pierwszych ciążach są mniej wydajne i wykazują więcej problemów w rozrodzie, co wiąże się ze wzrostem średniej liczby nieproduktywnych dni u loch w stadzie. Wysoki współczynnik usuwania wymaga też większego zaplecza loszek remontowych, co zwiększa ryzyko chorób i koszty produkcji. Niesie ze również sobą trudności w zaopatrzeniu w zwierzęta remontowe, które mogą prowadzić do suboptymalnej liczebności populacji, co daje efekt w postaci obniżenia wydajności stada i zaburza przepływ produkcyjny świń.

Z drugiej strony nadmiernie niski odsetek usuwania będzie związany z większą proporcją starych loch, które są bardziej skłonne do określonych chorób i mogą od pewnego wieku charakteryzować się gorszymi wynikami produkcyjnymi.

W utrzymaniu równowagi w strukturze wiekowej stada, we właściwym stosunku między lochami wieloródkami i młodymi samicami, pomaga odpowiednio dobrana strategia brakowania loch w stadzie, która powinna być nieodzowną częścią zarządzania zdrowotnością stada.

Wskaźniki pozwalające na ocenę długości użytkowania loch w stadzie

W precyzyjnym ustaleniu średniej długości użytkowania loch w określonym stadzie niezwykle pomocne są dane wyrażone w postaci współczynnika usuwania loch ze stada, współczynnika brakowania loch ze stada, współczynnika wymiany (remontu) loch w stadzie, odsetka loszek w stadzie, średniej liczby porodów przypadających na jedną samicę przez okres jej użytkowania i średniej liczby porodów przypadających na samicę przy jej usuwaniu ze stada. Jako najbardziej wymierne ekonomicznie wskaźniki użytkowania loch podaje się liczbę odsadzonych prosiąt od lochy przypadających na dzień życia lochy lub liczbę dni przebywania lochy w stadzie przypadającą na jedno odchowane prosię.