Skróty wybranych artykułów

Zbigniew Domagalski

Instytut Technologiczno Przyrodniczy w Falentach Oddział w Poznaniu (dawniej IBMER)

Czym usuwać obornik

Prace w chlewni związane z usuwaniem odchodów należą do uciążliwych ze względu na charakter obrabianego materiału i jego ilość.

Gatunek zwierząt, masa ciała, wiek, kondycja i sposób utrzymania decydują o ilości odchodów produkowanych przez zwierzęta, jak również o właściwościach fizycznych.

Odchody, które należy usunąć to:

1.     Obornik, nawóz naturalny składający się z przefermentowanego kału, moczu zwierząt i ściółki. Zawiera on wszystkie składniki odżywcze potrzebne do rozwoju roślin oraz poprawia właściwości fizyczne gleby.

2.     Gnojówka, przefermentowany mocz gromadzony w zbiornikach. Jest nawozem jednostronnym, gdyż prawie całkowicie pozbawionym fosforu. Zawiera przeciętnie 1-3% suchej masy, 0,3-0,6% N, 0,68-0,83% K i poniżej 0,04% P.

3.     Gnojowica, która jest mieszaniną kału i moczu oraz wody używanej do celów technologicznych i higienicznych.

W tabeli 1 przedstawiono rodzaj odchodów i zużycie słomy dla poszczególnych grup zwierząt.

Czym usuwamy?

W zależności od sposobu utrzymania zwierząt oraz zastosowanych rozwiązań budowlanych stosowane są różne maszyny i urządzenia do usuwania magazynowania i zagospodarowania odchodów. Stosowanie w praktyce bezściółkowych systemów utrzymania zwierząt pozwoliło zmniejszyć nakłady robocizny na bezpośrednią obsługę, przez wyeliminowanie prac związanych z pobieraniem, przechowywaniem i rozdzielaniem ściółki.

Z chlewni ściółkowych płytkich odchody stałe wraz ze zużytą ściółką (obornikiem) zgarniane są codziennie na korytarz gnojowy, a następnie usuwane poza budynek. Stosuje się tu proste narzędzia ręczne lub urządzenia mechaniczne.

            Rodzaj zastosowanych urządzeń zależy przede wszystkim od wielkości chlewni. W chlewniach małych obornik transportuje się taczkami lub wózkami, w chlewniach większych zaś przy pomocy szufli lub przenośników mechanicznych.

Środki techniczne

Widły z czterema zębami, przydatne są w pracach porządkowych. Tego typu narzędzia powinny być wykonane z nierdzewnej i polerowanej stali, co wydłuży żywotność narzędzia. Trzonek i rękojeść powinien być lekki, z zastosowaniem sprężystego drewna jesionowego. Narzędzia powinny być doskonale wyważone, co zwiększa wydajność pracy i zmniejsza bóle kręgosłupa. Bardzo dobrą wytrzymałość osiąga się dzięki głębokiemu osadzeniu trzonka w metalowej oprawie, zespolonej z częścią roboczą.

Ładowacze (rys. 1) eliminują wiele prac wykonywanych ręcznie. Jest wielu rolników, którzy wszystko, co trzeba wykonać łopatą lub widłami, wykonują ładowaczem. Możliwość szybkiej wymiany osprzętu roboczego umożliwia wykorzystanie go do różnorodnych prac. Ładowaczem można załadować obornik, okopowe, zboże, żwir, węgiel. Posłuży także do zgarniania śniegu i wykonywania prac ziemnych.

Jerzy Pastuszak

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Zarządzanie „minus wariantami”

Kiedy zastanawiamy się, co należy zrobić, aby poprawić wyniki produkcyjne na porodówce, to rozważmy czego oczekują od nas nasze prosięta.

Opieka nad prosiętami w pierwszych godzinach ich życia

Porodówka zarówno dla loch jak i dla prosiąt musi być miejscem komfortowym (sucho, czysto, spokojnie). Temperatura na sektorze powinna wynosić ok. 20˚ C, natomiast pod budkami dla prosiąt w pierwszych dniach ich życia ok. 30˚ C.

Prawidłowo przebiegający poród trwa u lochy około 3-4 godziny. W tym czasie rodzące się prosięta muszą mieć udrożnione drogi oddechowe oraz powinny być osuszone i ogrzane. Bardzo dobrze sprawdzają się różnego rodzaju posypki o działaniu osuszająco-dezynfekującym, w których obtacza się prosięta, a następnie kładzie pod budką z zapaloną lampą. Takie postępowanie chroni je przed nadmierną utratą ciepła i stresem termicznym.

Prosię rodzi się pozbawione antygenów, ponieważ przeciwciała lochy nie są przekazywane przez łożysko matki. Odporność bierna nabywana jest z chwilą pobrania siary. Okres wchłaniania immunoglobulin z siary trwa maksymalnie do 48 godz. po urodzeniu, natomiast ilość przeciwciał już 5 godz. po wyproszeniu spada o połowę.

Najistotniejszym zadaniem, jakie należy przed sobą postawić to dopilnowanie, aby wszystkie prosięta z miotu wypiły dostateczną ilość siary. Odpowiednia ilość pobranej siary zależy od ilości siary wyprodukowanej przez lochę, wielkości miotu, żywotności prosięcia, kolejności w miocie oraz w bardzo duży stopniu od zaangażowania personelu. Na wyjątkową opiekę zasługują prosięta o niskiej masie urodzeniowej oraz te, które urodziły się najpóźniej, szczególnie w bardzo licznych miotach, a także w sytuacji przedłużających się porodów. W praktyce dobrze jest zaznaczać np. kredką kolejność rodzących się prosiąt. Taka czynność ułatwi nam odpowiednie dosadzanie prosiąt.

Wyrównanie miotu po wyproszeniu

Już od pierwszych godzin życia trwają walki prosiąt przy sutkach lochy. W ich efekcie prosięta najsłabsze odsuwane są podczas karmienia od wymienia lochy. Na fermach najczęściej następnego dnia po wyproszeniu, po „obróbce” miotu, przeprowadzane jest tzw. wyrównanie miotu. Polega ono na segregowaniu prosiąt w taki sposób, aby u jednej lochy znalazły się sztuki o zbliżonej masie ciała. Staramy się zostawić największą liczbę prosiąt w jednym typie (małe, średnie, duże) u matki, natomiast pozostałe sztuki uzupełniamy odpowiednimi prosiętami od innych loch. Zawsze podczas takich zabiegów sprawdzamy, jaka liczba sutków u danej lochy jest czynna i od tego, jak również od wieku lochy, uzależniamy liczbę prosiąt, jaka przy niej pozostaje. Wielkość pozostawionych prosiąt musi być dostosowana do wielkości sutków oraz ciężaru listwy wymienia. Pamiętamy również, że pierwiastki powinny mieć możliwie jak najwięcej silnych i chętnie ssących prosiąt, tzn. ok. 13-15 szt. Prawidłowe prowadzenie pierwiastki, jej właściwe rozdojenie i rozkarmienie zaprocentuje nam przy kolejnych laktacjach.

Robert Hübner
TAPi  B.P.B.

Pokrycia dachowe nowoczesnych chlewni oraz materiały termoizolacyjne stosowane w przestrzeni stropodachów obiektów inwentarskich

Publikacja traktująca o materiałach stosowanych do krycia dachów budynków nowoczesnych chlewni oraz o sposobach realizacji zabezpieczeń cieplnych w przestrzeni stropodachów obiektów przeznaczonych do utrzymania trzody chlewnej wraz z ich krótką charakterystyką, a także podstawowymi zaleceniami wykonawczymi.

W prezentowanych przez prawie trzy lata na łamach „Trzody” publikacjach Czytelnicy mogli zapoznać się z rozlicznymi przykładami zrealizowanych budynków chlewni, co w założeniu miało przybliżyć szereg podstawowych, prostych do uzyskania w procesie inwestycji rozwiązań budowlanych i technologicznych, a także stworzyć możliwie szeroki wachlarz propozycji architektoniczno-urbanistycznych.

W miarę ukazywania się numerów „Trzody”, zawierających kolejne przykłady realizacyjne, rosła jednak liczba pytań dotyczących problematyki podjętej w serii, której zwieńczeniem miał być cykl z prezentacjami nowo pobudowanych obiektów.

Po wstępnej analizie okazało się, że wiele spośród nich – pośrednio lub wprost – dotyczy kryteriów doboru oraz wykonawstwa pokryć dachowych, a także sposobów realizacji zabezpieczeń cieplnych w przestrzeni stropodachów obiektów przeznaczonych do utrzymania trzody chlewnej.

Porady i wytyczne realizacyjne dotyczące wyboru i wykonawstwa wymienionych wyżej elementów budynku inwentarskiego oraz – rzecz oczywista – wszystkich innych osłonowych elementów i ustrojów obiektów chlewni – realizowanych dla różnych rozwiązań architektoniczno-konstrukcyjnych – stanowiły, co zrozumiałe, część niniejszego, prezentowanego w ciągu ostatnich kilku lat cyklu.

Jednak ilość pytań oraz zainteresowanie Czytelników problemami projektowymi i wykonawczymi, które parę lat temu przyczyniły się do stworzenia cyklu o budowie nowoczesnej chlewni skłaniają do wznowienia publikacji w formie syntetycznego poradnika obejmującego całość procesu budowlanego.

Tymczasem, jak zwykle przy takiej okazji, odsyłam do archiwalnych numerów „Trzody” oraz na strony internetowe redakcji i biura TAPi, gdzie znajdą Państwo dość wyczerpujące informacje o procesie budowy obiektów przeznaczonych do hodowli trzody chlewnej, a także obiektów im towarzyszących: zbiorników na gnojówkę, gnojowicę, płyt obornikowych, a nawet procedur formalno-prawnych dla tego typu inwestycji.

Niniejszą krótką publikację traktującą o zasadach doboru oraz wykonawstwa pokryć dachowych, a także o sposobach realizacji zabezpieczeń cieplnych w przestrzeni stropodachów chlewni wraz z ich krótką charakterystyką, a także podstawowymi zaleceniami wykonawczymi przedstawię w formie prezentacji najczęściej stosowanych – dla konkretnych rozwiązań konstrukcji przekryć budynków chlewni – rozwiązań materiałowych.

Nowoczesne pokrycia dachowe obiektów chlewni – rozwiązania materiałowe oraz zalecenia wykonawcze

Pokrycie dachowe stanowi integralną część przekrycia obiektu i prócz podstawowej funkcji – tj. zabezpieczenia obiektu przed oddziaływaniem czynników atmosferycznych (głównie opadów) – może wiązać w sobie inne: np. izolacji termicznej w wypadku płyt warstwowych, bądź „sandwiczowych”.

Należy także zwrócić uwagę, iż zakładane pochylenie połaci dachowej (np. to ustalone w decyzji o warunkach zabudowy lub przyjęte w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego) może – w pewnym zakresie – zdefiniować wybór materiału pokryciowego.

Krzysztof Lipiński

Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Żywieniowa profilaktyka biegunek u prosiąt

Biegunki prosiąt występują szczególnie w pierwszych dniach życia, w wieku 2-3 tygodni i w okresie odsadzenia. Przyczyną biegunek u prosiąt ssących mogą być infekcje bakteryjne i wirusowe, błędy żywieniowe oraz niewłaściwe warunki środowiskowe. Pierwsze biegunki prosiąt, których przyczyną są m.in. bakterie E. coli, mogą być wynikiem kontaktu z odchodami lochy. Duże znaczenie w eliminacji tych biegunek może mieć zakwaszanie paszy dla loch jeszcze przed oproszeniem.

Czynniki pokarmowe wywołujące biegunki

Białko jest istotnym czynnikiem decydującym o wynikach odchowu prosiąt. Zawartość, strawność i dostępność białka ogólnego (aminokwasów) w mieszankach paszowych są czynnikami, które mają wpływ nie tylko na tempo wzrostu prosiąt, ale oddziaływują również na status zdrowotny, w tym na występowanie biegunek. Dotyczy to w szczególności rodzaju pasz wysokobiałkowych stosowanych w mieszankach dla prosiąt.

Biegunki u prosiąt ssących mogą być spowodowane przez reakcje immunologiczne na obce białka zawarte w paszy. Białka antygenowe występujące w soi (glicynina i b-konglicynina) powodują reakcje alergiczne w przewodzie pokarmowym, które uszkadzają kosmki jelitowe. W efekcie zmniejsza się wchłanianie składników pokarmowych oraz zwiększa podatność na zaburzenia pokarmowe. Z tego względu pierwsze mieszanki dla prosiąt, obok wysokostrawnych komponentów paszowych, powinny zawierać różne dodatki stymulujące właściwą równowagę mikrobiologiczną w przewodzie pokarmowym (zakwaszacze, probiotyki, modulatory immunologiczne). Pasza musi być świeża, a korytka lub automaty powinny być utrzymywane w największej czystości. Prosięta muszą mieć stały dostęp do świeżej i czystej wody o odpowiedniej temperaturze.

U prosiąt reakcja na czynniki antyżywieniowe w soi jest przejściowa i występuje najczęściej w postaci biegunki. Negatywny efekt białek antygenowych zawartych w soi występuje w wyniku pobierania paszy od lochy lub stosowania dużych ilości poekstrakcyjnej śruty sojowej w prestarterach. Ze względu na konieczność adaptacji przewodu pokarmowego zaleca się jednak stosowanie poekstrakcyjnej śruty sojowej w mieszankach starter dla prosiąt.

Parowanie lub tostowanie śruty sojowej w temp. 100°C ma mały wpływ na antygenową aktywność głównych globulin zawartych w soi. Główne metody stosowane w redukcji antygenowego efektu poekstrakcyjnej śruty sojowej to zabiegi z wykorzystaniem ciepłego etanolu oraz stosowanie enzymów. Produkcja modyfikowanych pasz sojowych jest głównym czynnikiem wpływającym na zwiększenie możliwości wykorzystania soi przez prosięta. Na krajowym rynku dostępne są różne produkty modyfikowanego białka soi. W badaniach własnych stwierdzono, że stosowanie wymienionych pasz w mieszankach dla wcześnie odsadzonych prosiąt wpływa korzystnie na efekty odchowu, zmniejszając ryzyko biegunek u prosiąt. Istotnym czynnikiem decydującym o stosowaniu wymienionych pasz w żywieniu prosiąt jest ich cena w relacji do poekstrakcyjnej śruty sojowej i pasz mlecznych.

Poekstrakcyjna struta sojowa zawiera również związki odpowiedzialne za gorszą strawność składników pokarmowych oraz kolki i wzdęcia. Są to oligosacharydy i polisacharydy nieskrobiowe (NSP). Są one słabo trawione przez zwierzęta, dlatego mogą one zwiększać lepkość treści przewodu pokarmowego i przepływ treści pokarmowej, co może obniżać strawność składników pokarmowych. Ponadto, niestrawne komponenty mogą być wykorzystywane przez mikroorganizmy okrężnicy, efektem czego jest powstawanie większej ilości gazów jelitowych, co powoduje złe samopoczucie i dyskomfort u zwierząt.

Jerzy Pastuszak

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Żywieniowe i organizacyjne metody stymulacji rui u loszek i loch

Produkcja prosiąt wymaga szczególnej organizacji produkcji. Przekonują się o tym wszyscy, którzy decydują się na ten rodzaj specjalizacji. Oprócz doskonałej załogi wymagana jest świetna organizacja produkcji, ponieważ każde jej wahnięcie burzy ustalony rytm pracy i w konsekwencji zawsze przynosi mniejsze lub większe straty. Jedną z częstszych przyczyn problemów organizacyjnych jest brak występowania rui u loszek i loch.

Problem braku rui u loch jest złożony i wymaga szczegółowej analizy i postawienia sobie kilku pytań, oto najważniejsze z nich:

1.    Jakiej grupy loszek i loch dotyczy problem?

2.    Jaka jest zdrowotność stada?

3.    Jaka wygląda strategia żywienia loszek i loch?

4.    Jaki jest skład mieszanek paszowych stosowanych w żywieniu loszek i loch?

5.    Jak wygląda zarządzanie stadem podstawowym?

Po przygotowaniu materiałów warto jest zwrócić uwagę na poszczególne, przedstawione poniżej aspekty organizacyjno-żywieniowe.

Kondycja

Brak rui u loch po odsadzeniu prosiąt może być spowodowany słabą ich kondycją po okresie laktacji. Liczne badania wykazują, iż znacznie bardziej wrażliwe na deficyt energii są pierwiastki. Wieloródki mają bowiem z reguły lepszą kondycję i większe rezerwy energetyczne. Anestrus jest również wysoce skorelowany z grubością tkanki tłuszczowej w trakcie odsadzenia (Johnston i wsp., 1999). Lochy z niską rezerwą tłuszczową mają znacząco dłuższy okres bezrujowy. Badania prowadzone w latach 90. wskazują na różnice w odpowiedzi organizmu loch na stosowane w paszach źródła energii. Podawane lochom mieszanki paszowe, zawierające większe udziały skrobi, zwiększają wydzielanie hormonu LH oraz progesteronu (Kemp i wsp., 1995), jednak jej stosowanie nie skraca istotnie okresu między odsadzeniem, a wystąpieniem rui. Warto jest w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, iż odpowiednie karmienie loch w okresie laktacji może podnieść liczbę urodzonych prosiąt w kolejnym wyproszeniu. Tritton i wsp. (1996) dowodzą, iż podnoszenie dawki lizyny w paszy może podnieść wielkość miotu z 9,48 do 10,92. Praktyka pokazuje, iż duże znaczenie ma odpowiednie żywienie loch w pierwszych 14 dniach laktacji. Stopniowe i przede wszystkim równomierne rozkarmianie loch powoduje równie równomierne uwalnianie insuliny, co owocuje stopniowym stymulowaniem układu rozrodczego do równomiernego rozwoju komórek jajowych.

Stosowanie flushingu

Wiele gospodarstw decyduje się na wprowadzenie w swoich chlewniach flushingu. O roli flushingu i jego działaniu obszernie pisze na łamach tego numeru „Trzody Chlewnej” Prof. E. Grela. Warto podkreślić, iż wzrost liczby owulujących komórek zależy raczej od zwiększenia dawki energii aniżeli od podniesionej podaży białka (Aherne i Kirkwood, 1985). Efektywność działania flushingu jest ściśle uzależnione od kondycji loch oraz okresu fizjologicznego loszek i loch. Efektywność działania flushingu w przypadku loszek zależy również od sposobu żywienia loszek przed jego wprowadzeniem. Jeżeli loszki przed okresem podawania flushingu są żywione intensywnie, to jego efektywność jest znikoma, dlatego samo podawanie flushingu, bez wcześniejszego restrykcyjnego żywienia loszek, często nie przynosi rezultatów.