Skróty wybranych artykułów

Małgorzata Pomorska – Mól

Zakład Chorób Świń

Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Immunoprofilaktyka u trzody chlewnej

Cz. 2. Szczepionki przeciwbakteryjne

W prezentowanym artykule omówione zostaną wybrane, najczęściej występujące choroby bakteryjne związane z układem oddechowym trzody chlewnej oraz możliwości immunoprofilaktyki swoistej opisanych chorób.

 Zakaźne zanikowe zapalenie nosa

            Zakaźne zanikowe zapalenie nosa u świń (ZZZN), nazywane także chorobą nosoryjową, jest schorzeniem o etiologii wieloczynnikowej, w której wiodącą rolę przypisuje się dermonekrotoksycznym szczepom Pasteurella multocida oraz toksynotwórczym pałeczkom Bordetella bronchiseptica. Najbardziej wrażliwe na zakażenie są nowo narodzone prosięta. Straty związane z występowaniem ZZZN wynikają głównie ze zmniejszenia przyrostów masy ciała.

Objawy kliniczne u zakażonych zwierząt pojawiają się najwcześniej około 4 tygodnia życia. Wśród pierwszych symptomów dominuje kichanie, więc nie jest to objaw specyficzny, wskazujący na ZZZN. Kolejno pojawia się łzawienie oraz deformacja kości trzewioczaszki tj.: deformacja zgryzu, skrócenie szczęki, skrzywienie szczęki czy obecność grubych niesymetrycznych poprzecznych fałdów skóry, które są często jedynym objawem tej choroby. Dochodzi do zmniejszenia przyrostów masy ciała, oraz widoczne jest zróżnicowanie wagowe tuczników będących w tym samym wieku. Należy pamiętać, że zmiany morfometryczne dotyczące małżowin nosowych, których nie możemy zaobserwować w badaniu klinicznym, mogą występować także u osobników bez objawów klinicznych. Choroba przyczynia się do wydłużenia średniego okresu tuczu nawet o 14 dni. Nie należy zapominać, że świnie chore na ZZZN są dużo bardziej wrażliwe na zakażenie innymi patogenami układu oddechowego, które mogą wikłać i zaostrzać przebieg ZZZN.

W praktyce stosuje się szczepionki zawierające w sobie immunogenne elementy (inaktywowane toksyny) obu drobnoustrojów biorących udział w etiologii ZZZN. Jak wykazały badania, takie preparaty okazały się najbardziej skuteczne w profilaktyce ZZZN. Ponadto stwierdzono, podobnie jak w przypadku Actionobacillus pleuropneumoniae, że istotne w indukcji odporności humoralnej (powstawanie przeciwciał ochronnych) są także adhezyny wytwarzane zarówno przez P. multocida, jak i B. bronchiseptica. Niestety, nawet po zastosowaniu szczepionki zawierającej w swoim składzie omówione składniki nie uzyskuje się stuprocentowego zabezpieczenia przed infekcją. Szczepionki pozwalają jednak na obniżenie strat związanych z wybuchem tej choroby, co powinno być wystarczającą motywacją do wprowadzenia profilaktyki, zwłaszcza w chlewniach, w których problem ZZZN występuje.

Robert Hübner

TAPi B.P.B.

Zbiorniki przeznaczone do magazynowania gnojowicy oraz sposoby ich realizacji

Publikacja traktująca o podstawowych sposobach realizacji zbiorników na gnojowicę, w tym o ich wymaganych prawem pojemnościach, wraz z krótką charakterystyką stosowanych w praktyce technologiach budowy, a także podstawowymi zaleceniami wykonawczymi.

Publikowany na łamach „Trzody” w latach 2008/2009 cykl prezentacji kilkudziesięciu, nie tak dawno będących w fazie projektowej, krótko potem w stadium realizacji, a dziś już pobudowanych i z powodzeniem użytkowanych budynków chlewni, stanowił rodzaj podsumowania ukazującej się od 2003 roku serii artykułów „Budujemy nowoczesną chlewnię”.

Zbiór prezentacji obiektów zrealizowanych według projektów Biura „TAPi” R. Hübner i M. Wroński s.c. był tym bardziej uzasadniony, że z opracowań tych właśnie zamierzeń inwestycyjnych zaczerpnięto przykłady poprawnych rozwiązań technicznych, ilustrujących prezentowany na łamach „Trzody” swoisty rodzaj podręcznika dla inwestorów planujących budowę nowoczesnych chlewni (zainteresowanych Czytelników odsyłam do archiwalnych numerów niniejszego periodyku z lat 2003÷2010, lub do planowanego, pierwszego wydania książkowego).

Warto w tym miejscu dodać, iż jedna z prezentowanych, ukończonych inwestycji – chlewnia na 105 loch we wsi Kolanowice – została wyróżniona pierwszą nagrodą w zeszłorocznej edycji konkursu dla inwestorów i projektantów EUROZAGRODA 2009 za najlepszy i wzorcowy obiekt w kategorii „Budynki inwentarskie”

W zgodzie z tak obraną strukturą prezentacyjną, kilka ostatnio opublikowanych tekstów stanowiło formę aneksu, a w kilku wypadkach rodzaj erraty do tego – stanowiącego rodzaj podręcznika projektowania obiektów inwentarskich – wydawnictwa. Wprowadzane uzupełnienia powodowane są tak ewolucją rozwiązań materiałowych i technologicznych, jak i diametralną modyfikacją przepisów prawnych obejmujących podstawowe procedury formalno-prawne związane z realizacją przedsięwzięć polegających na budowie, czy też modernizacji obiektów przeznaczonych do utrzymania trzody chlewnej.

Dodatkowo, w miarę ukazywania się numerów „Trzody” z kolejnymi przykładami realizacyjnymi, pojawiały się coraz liczniejsze – szczegółowe jak i przekrojowe – pytania dotyczące podjętej w tej serii problematyki.

Wśród najczęściej podnoszonych przez hodowców problemów ważne miejsce zajmuje wybór technologii realizacji największych i najbardziej kłopotliwych w budowie obiektów towarzyszących: zbiorników na gnojowicę o dużej (tj. przekraczającej 300 m³) pojemności. Nie lada problemem może też okazać się określenie – odpowiedniej dla wielkości hodowli – pojemności użytkowej takiego obiektu.

Małgorzata Kasprowicz-Potocka

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Preparaty enzymatyczne stosowane w paszach dla trzody

Enzymy należą do najbardziej popularnych dodatków paszowych. Obecnie znanych jest ok. 4 tys. enzymów, jednak nie wszystkie typy znajdują zastosowanie w żywieniu zwierząt.

Enzymy zostały generalnie podzielone na 6 klas w zależności od rodzaju katalizowanych reakcji na:

• oksydoreduktazy (E.C.1) – katalizujące reakcje utleniania i redukcji,
• transferazy (E.C.2) – katalizujące przenoszenie grup chemicznych pomiędzy różnymi związkami,
• hydrolazy (E.C.3) – katalizujące rozkład wiązań chemicznych z udziałem cząsteczki wody,
• liazy (E.C.4) – katalizujące rozkład wiązań chemicznych bez udziału cząsteczki wody,
• izomerazy (E.C.5) – katalizujące przekształcenia wewnątrz cząsteczki,
• ligazy (E.C.6) – katalizujące syntezę wiązań pomiędzy substratami.

W żywieniu zwierząt zastosowanie znalazły głównie hydrolazy, które należą do enzymów trawiennych, naturalnie występujących w organizmach żywych. Dzieli się je na enzymy proteolityczne (rozszczepiające cząsteczki białka do wolnych aminokwasów), amylolityczne (rozszczepiające cząsteczki węglowodanów) oraz lipolityczne (rozszczepiające wiązania estrowe w tłuszczach). Enzymy to dodatki paszowe o szerokim spektrum działania:

• zwiększają wykorzystanie energii w paszach (enzymy rozkładające składniki włókna), i strawność składników pokarmowych (węglowodanów, białek, tłuszczów i związków mineralnych), przez co przyczyniają się lepszego wykorzystania paszy i poprawy przyrostów masy ciała,
• wpływają na zmniejszenie wydalania azotu (proteazy) i fosforu (fitaza) do środowiska,
• eliminują z pasz substancje o charakterze antyżywieniowym (fityniany, NSP), przez co ograniczają występowanie biegunek, zwiększają wartość pokarmową pasz o gorszej jakości i tańszych.

Enzymy paszowe muszą spełniać wiele wymogów zanim zostaną dopuszczone do obrotu, m.in. powinny:

• charakteryzować się wysoką aktywnością enzymatyczną, szczególnie w górnym odcinku przewodu pokarmowego,
• wykazywać odporność przy zmianie warunków pH w przewodzie pokarmowym, a szczególnie odporność na trawienie przez proteazy pochodzenia endogennego,
• cechować się czystością mikrobiologiczną i brakiem negatywnego wpływu na zdrowie zwierząt.

Preparaty enzymatyczne są produkowane w postaci sypkiej lub ciekłej. Można je poddawać procesom granulacji lub innym procesom termicznym pod warunkiem, że ich odporność na działanie wysokiej temperatury jest zwiększona np. poprzez otoczkowanie.

Stosowanie enzymów w paszach dla zwierząt monogastrycznych jest szczególnie uzasadnione u zwierząt młodych z nie w pełni rozwiniętym aparatem enzymatycznym oraz słabo rozwiniętą mikroflorą przewodu pokarmowego, a także u zwierząt starszych, którym podaje się pasze o gorszej jakości i niższej strawności. Enzymy działają w przewodzie pokarmowym bardzo szybko. Jedna cząsteczka jest zdolna przeprowadzić reakcję wielu tysięcy cząsteczek substratu, więc udział ich nie przekracza zwykle 0,15 – 1,0 kg na tonę paszy.

Głównym zadaniem enzymów jest rozkład substancji posiadających „nietypowe” wiązania chemiczne, tzn. takie, które nie mogą być wykorzystane przez zwierzęta ze względu na brak odpowiednich enzymów endogennych. Związki o takim charakterze często zalicza się do czynników antyżywieniowych. Występują one powszechnie w paszach pochodzenia roślinnego. Należą do nich głównie nieskrobiowe polisacharydy (NSP) i fityniany.

Roman Kołacz

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

Rola wody i pojenie świń

Woda stanowi 80% masy ciała nowo narodzonego prosięcia i około 53% masy ciała tucznika. Zwierzę może utracić praktycznie wszystkie zapasy tłuszczowe i około połowę swojego białka i wciąż pozostaje przy życiu. Utrata natomiast 10% wody może zakończyć się śmiercią.

Woda jest więc ilościowo najważniejszym składnikiem organizmu świni i nie jest ona w nim martwym płynem, ale dzięki swoim korzystnym właściwościom, jest aktywnym czynnikiem umożliwiającym biochemiczne i biofizyczne przemiany będące symptomem życia. Przemiany biochemiczne odbywają się bowiem tylko wtedy, gdy reagujące ze sobą drobiny znajdują się w roztworze, przy czym generalnym rozpuszczalnikiem organizmu jest woda. W organizmie jest ona rozmieszczona w dwu przestrzeniach: śródkomórkowej i pozakomórkowej. Woda pozakomórkowa to woda śródmiąższowa i transcelularna tzn. zawarta w świetle jelit, jamach opłucnowych, drogach żółciowych, trzustkowych, moczowych, w płynie mózgowo-rdzeniowym i płynach stawowych. Woda jest istotną częścią składową żywych komórek i występuje w nich w postaci biologicznie związanej. Woda jest równocześnie składnikiem i środowiskiem wewnętrznym komórek, w którym przebiegają wszelkie reakcje fizykochemiczne związane z przemianą materii. Przy zwiększonej ilości wody w komórkach wzmaga się dysocjacja elektrolityczna i przyswajanie substancji odżywczych, a z tym wiążą się procesy wzrostu i rozwoju, zarówno poszczególnych komórek, jak i całego organizmu. Organizm może przyswoić tylko te składniki pokarmowe, które są rozpuszczalne w wodzie. Jeżeli zaś pokarm w swojej pierwotnej formie jest nierozpuszczalny (np. tłuszcz), to jest poddany w przewodzie pokarmowym takiej przeróbce, aby uzyskał tę właściwość, dzięki której może być transportowany i wchłonięty przez półprzepuszczalne błony komórkowe. Z gospodarką wodną jest ściśle związana przemiana materii a szczególnie soli mineralnych, które rozpuszczone w wodzie regulują ciśnienie osmotyczne i mają podstawowe znaczenie w tworzeniu struktury komórek. Woda, jako czynnik elektrolityczny, utrzymuje w tkankach i płynach ustrojowych prawidłowe ciśnienie osmotyczne i równowagę kwasowo-zasadową Równowaga kwasowo-zasadowa jest jednym z głównych czynników chemicznej homeostazy organizmu, której zaburzenie prowadzi do choroby. Utrata anionów chloru prowadzi bowiem do zasadowicy, a utrata kationów sodu do kwasicy ustroju. Obecność soli kuchennej w organizmie sprzyja zatrzymywaniu wody. Natomiast sole potasu i wapnia sprzyjają raczej jej wydalaniu.

Romana Chojnacka

Studium Wiejskiego Gospodarstwa Domowego

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Kapuściane menu

Lato to wymarzona pora na dania jarskie. Tym razem prezentujemy zupy, bo właśnie w nich tkwi moc świeżych warzyw.

Kiedy robi się bardzo ciepło, chętnie rezygnujemy z kilkudaniowych obiadów. Pożywna zupa z młodej kapusty, dzięki mięsnemu podkładowi i zwiększonej ilości warzyw z powodzeniem może zastąpić cały obiad. Smakowite mięso, młoda kapusta biała lub włoska oraz cała paleta świeżych warzyw takich jak marchew, seler, pietruszka oraz obowiązkowe w kapuśniakach ziemniaki łączą się w wyśmienity smak i uwodzący aromat nikogo nie pozostawiając obojętnym.

Kapuśniak ze słodkiej kapusty

Składniki: 40 dag chudych żeberek, ? średniej głowy kapusty białej z lekko ułożonymi liśćmi, duży pęczek włoszczyzny, 2 średnie pomidory, 4 duże ziemniaki, cebula, łyżka mąki, łyżka masła, liść laurowy, sól, pieprz, czubata łyżka posiekanej natki pietruszki Umyte mięso zalewamy 6 szklankami wody, dodajemy przyprawy, gotujemy na niewielkim ogniu.

Z kapusty odrzucamy twarde liście i głąb, resztę kroimy w paseczki, płuczemy, osączamy na sicie. Obraną włoszczyznę i ziemniaki kroimy w kostkę.

Do gotującego się mięsa dodajemy włoszczyznę i kapustę, przez kilka minut gotujemy bez przykrycia, potem dorzucamy ziemniaki i garnek przykrywamy.

Sparzone wrzątkiem pomidory obieramy ze skórki, kroimy na kawałki, dodajemy do zupy, gdy wszystko będzie miękkie, i gotujemy jeszcze przez około 5 minut. Wyjmujemy mięso, oddzielamy od kości, kroimy w zgrabne porcje.

Obraną, drobno posiekaną cebulę zasmażamy na stopionym maśle mieszając, przez minutę, dodajemy mąkę, i nadal mieszając zasmażamy razem, aż się lekko zrumieni. Zasmażkę rozprowadzamy zimnym płynem, dodajemy do zupy, zagotowujemy całość i, gdy trzeba, doprawiamy do smaku solą oraz pieprzem.

Po zdjęciu z ognia wrzucamy pokrojone mięso i posiekaną natkę pietruszki. Zupa bardzo dobrze smakuje w wersji bez zasmażki. Będzie jednak mniej pożywna.