Zygmunt Pejsak
Zakład Chorób Świń
Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach
Enteropatie krwotoczne u świń
Cz. 2. Adenomatoza – najczęstsza choroba przewodu pokarmowego warchlaków i tuczników
Rozrostowe zapalenie jelit (poliferative enteropathy, PE), określane też jako rozrostowe zapalenie jelita biodrowego (proliferative ileitis, PI) lub adenomatoza jelitowa świń (porcine intestinal adenomatosis, PIA) jest chorobą warchlaków i tuczników.
Choroba ma przebieg ostry lub przewlekły. Charakteryzuje się rozrostowymi zmianami anatomopatologicznymi w błonie śluzowej jelita cienkiego i okrężnicy. W cytoplazmie tych komórek widoczne są bakterie określane jako Lawsonia (L) intracellularis. Drobnoustrój ten, mimo że jest bakterią nie namnaża się na pożywkach sztucznych. Według oceny szeregu autorów wystąpienie PE może mieć znacznie większy wpływ na pogorszenie się wyników produkcyjnych niż dyzenteria. Choroba stwierdzana jest coraz powszechniej jako przyczyna poważnych strat gospodarczych. PE występuje wszędzie tam, gdzie podjęto badania z tego zakresu. Innymi słowy jest tam, gdzie prowadzony jest intensywny chów świń. W Holandii uważa się, że 1% nagłych padnięć świń związanych jest z PE. W Danii chorobę rozpoznaje się w około 90% ferm trzody chlewnej, a w poszczególnych fermach stwierdza się średnio 30% zwierząt zakażonych. Przypadki PE stwierdza się również w Polsce, przede wszystkim w charakteryzujących się wysokim poziomem higieny chlewniach zarodowych. Według najnowszych badań występowanie PE jest w skali globalnej 5-10 razy częstsze niż dyzenterii świń. Pojawienie się PE związane jest z wprowadzeniem do stada świń będących nosicielami L. intracellularis z innych ferm. Wystąpieniu choroby sprzyjają czynniki stresowe jak: transport, przemieszczanie zwierząt w obrębie gospodarstwa, zmiana żywienia, etc. Wskazuje to na możliwość również endogennego źródła choroby czyli uaktywnienie bezobjawowego nosicielstwa zarazka. Zakażenie szerzy się przez kontakt z kałem, a zwłaszcza w związku ze znajdującym się w nim złuszczonym nabłonkiem jelitowym, w którego komórkach znajduje się L. intracellularis. Drobnoustrój ten charakteryzuje się stosunkowo długim okresem przeżycia w środowisku zewnętrznym, do 2 tygodni w temp. 5oC. W okresie trwania objawów chorobowych w kale a ściślej w znajdujących się w kale enterocytach wszystkich osobników zakażonych stwierdza się obecność zarazka. Sytuacja taka zdarza się rzadziej w przypadku bezobjawowego przebiegu infekcji. Wydalanie zarazka może utrzymywać się co najmniej 10 tygodni. Świnie, zwłaszcza w wieku 8-16, tygodni stanowią źródło zakażenia środowiska, a stąd następnych osobników. Szerzenie infekcji ma też często miejsce za pośrednictwem zanieczyszczonych kałem butów i ubioru personelu oraz sprzętu. Lochy zakażają, za pośrednictwem kału, potomstwo już w pierwszych dniach po porodzie.
