Krzysztof Lipiński

Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Cynk w żywieniu świń

Cynk znajduje się we wszystkich tkankach, narządach i płynach ustrojowych oraz pełni szereg funkcji w organizmach żywych. Bierze udział w wielu reakcjach metabolicznych, gdyż jest aktywatorem licznych enzymów (ponad 200), w tym syntetazy i transferazy DNA i RNA, jak również enzymów trawiennych.

Pierwiastek ten związany jest również z aktywnością wielu hormonów, w tym z insuliną. Cynk bierze udział w metabolizmie białek, węglowodanów i tłuszczów, uczestniczy również w metabolizmie witaminy A, ma więc znaczenie m.in. w procesach widzenia. Skład i stabilność błon erytrocytów oraz metabolizm niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych to kolejne funkcje, w których bierze udział ten niezbędny dla życia mikroelement. Cynk uczestniczy w ekspresji genów oraz ma duży wpływ na pobranie paszy. Odpowiedni poziom cynku w paszy jest istotny dla normalnego rozwoju i funkcjonowania sytemu immunologicznego i towarzyszących komórek.

Cynk jest absorbowany w dwunastnicy, a czynnikami, które pogarszają jego wchłanianie są fityniany, włókno surowe, miedź i kadm. Niektóre mikroelementy zwiększają wiązanie cynku przez śluzówkę (np. Cu). Ma to znaczenie gdy miedź jest stosowana jako stymulator wzrostu. Pewną rolę w blokowaniu absorpcji cynku odgrywa również nadmiar selenu.

Między cynkiem a miedzią istnieje antagonizm, który występuje przede wszystkim na poziomie jelita (wchłanianie). Koncentracja Cu w tkankach może się obniżyć (stosowanie wysokich dawek tlenku cynku), jeżeli pobranie miedzi w mieszankach jest niewystarczające. Jednak u nowo narodzonych prosiąt występuje duży zapas miedzi w wątrobie, co zapobiega niedoborom tego mikroelementu podczas stosowania dużych dawek tlenku cynku, oczywiście jeżeli odpowiednia ilość miedzi znajduje się w mieszankach. Z drugiej strony stosowanie w mieszankach dla świń wysokich dawek Cu jako stymulatora wzrostu (obecnie zabronione) pogarsza absorpcję cynku, w konsekwencji poziom cynku w mieszankach powinien być większy.

Antagonizm miedzi i cynku jest większy w przypadku stosowania farmakologicznego poziomu miedzi (duże dawki siarczanu miedzi) niż w przypadku stosowania dużych dawek cynku. Ma to związek z różną dostępnością tych mikroelementów w siarczanie miedzi i tlenku cynku.