Iwona Markowska-Daniel, Małgorzata Pomorska-Mól

Zakład Chorób Świń

Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Czynniki determinujące odporność prosiąt:

inne spojrzenie na znaczenie siary

Wykazane w badaniach naukowych znaczenie odporności laktogennej dla noworodków jest czynnikiem stymulującym obserwowany w ostatnich latach dynamiczny rozwój wiedzy o laktacji. Wyniki badań prowadzonych w licznych ośrodkach na świecie jednoznacznie wskazują, żewłaściwa opieka okołoporodowa, polegająca na zapewnieniu lochom optymalnych warunków, a prosiętom optymalnej opieki po porodzie, w tym przede wszystkim odpowiednio dużej ilości pełnowartościowej siary i mleka,rzutuje na ekonomię produkcji trzody chlewnej, zarówno poprzez bezpośredni korzystny wpływ na zdrowotność jak i pośrednio, poprzez wpływ na wyniki produkcyjne uzyskiwane w odniesieniu do odchowywanych prosiąt.

Układ odpornościowy świń zaczyna się rozwijać już we wczesnym okresie życia płodowego. Zdolność do odpowiedzi immunologicznej po podaniu antygenu wykazano już od 70 dnia życia płodowego. Jednak znaczenie tego rodzaju odporności w obronie przeciwzakaźnej jest minimalne. W trakcie rozwoju prenatalnego w obrębie układu immunologicznego zachodzi szereg zmian, które powoli przybliżają go do osiągnięcia kompetencji, ale jego rozwój nie jest zakończony w momencie narodzin. Zazwyczaj zdolność do skutecznej odpowiedzi na antygen osiągana jest dopiero w okresie okołoodsadzeniowym. Dzieje się tak, dlatego, że w okresie ciąży płody mają bardzo ograniczony kontakt z antygenami. Taka nieznaczna stymulacja antygenowa w okresie życia płodowego skutkuje brakiem lub obecnością minimalnej liczby efektorowych komórek odpornościowych. Ponadto budowa łożyska świni uniemożliwia transfer immunoglobulin matczynych do płodów.

W niektórych pracach bagatelizowany jest wpływ czasu uzyskania przez prosię dostępu do siary, a tym samym, uzyskania przez nie odporności przeciwzakaźnej w krytycznym dla przeżycia okresie tuż po narodzinach. Warto może zatem wspomnieć, że celowość takiego postępowania zauważył Gert Reinders już w XVIII wieku. Uzasadnione wydaje się wyjaśnienie czytelnikom, że mechanizmy transmisji odporności biernej różnią się zależnie od gatunku. Dla przykładu u ludzi odporność bierna przekazywana jest płodom poprzez łożysko. Karmienie noworodków piersią przede wszystkim chroni błony śluzowe przewodu pokarmowego, ma natomiast mniejszy wpływ na poziom ogólnej odporności na infekcje. Z kolei u psów i kotów bierna odporność przenosi się zarówno przez łożysko, jak i z siarą. Natomiast u trzody chlewnej występuje łożysko typu nabłonkowo-kosmówkowego. Taka jego budowa powoduje, że wszelkie elementy odpornościowe przekazywane są prosięciu przez matkę dopiero po porodzie, wyłącznie z wydzieliną gruczołu mlekowego.

Wykazano, że w naturalnych warunkach prosięta rodzą się z zerowym poziomem IgG w surowicy, a wiadomym jest, że stężenie IgG w osoczu prosiąt po urodzeniu jest dodatnio skorelowane z ich szansą na przetrwanie krytycznego okresu okołoporodowego. Po urodzeniu prosięta uzbrojone są w zasadzie jedynie w mechanizmy odporności wrodzonej, której elementy składowe u noworodków nie są w pełni sprawne (np. układ dopełniacza wykazuje blisko o połowę niższą aktywność w porównaniu do osobnika dorosłego, a granulocyty posiadają słabszą zdolność fagocytozy.) Niedojrzałość dotyczy także elementów odporności swoistej (np. limfocyty T posiadają słabszą zdolność cytotoksyczności, słabiej wyrażone funkcje pomocnicze, cechują się niższą produkcją cytokin, obserwuje się gorszą prezentację antygenów, pula limfocytów B składa się jedynie z komórek niestymulowanych). Według Siegrist, im młodsze są organizmy, tym wytwarzanie przez nie swoistych immunoglobulin klasy IgG lub IgA w odpowiedzi na antygeny jest słabsze, mniejsza jest także „siła” ich wiązania z antygenami. Z każdym kolejnym tygodniem życia uzyskuje się wyraźnie skuteczniejszą odpowiedź immunologiczną, co jest efektem progresywnego dojrzewania układu odpornościowego.