Skróty wybranych artykułów z „Trzody Chlewnej” nr 3/2014

Janusz R. Mroczek

Uniwersytet Rzeszowski

Metody ograniczania uciążliwości gnojowicy

W ostatnich dekadach obserwuje się działania zmierzające do intensyfikacji produkcji zwierzęcej. Realizacja tych zamierzeń podyktowana jest chęcią uzyskania większych efektów ekonomicznych. Narasta zatem konflikt między skoncentrowanym w fermach intensywnym chowem trzody chlewnej a środowiskiem naturalnym. Uciążliwość ferm przemysłowego tuczu wynika głównie z emisji gazów, odorów i produkcji gnojowicy. Warto postawić pytanie: czy możliwa jest produkcja trzody chlewnej niedegradująca środowiska naturalnego i jednocześnie pozostająca w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju?

Każda działalność gospodarcza człowieka wymaga zachowania troski o stan środowiska naturalnego. W szczególny sposób dotyczy to produkcji zwierzęcej, która z uwagi na swój biologiczny charakter jest z tym środowiskiem ściśle powiązana. Chów zwierząt gospodarskich stwarza wiele zagrożeń takich jak: nadmierna emisja amoniaku i metanu do atmosfery, zubożenie bioróżnorodności ekosystemów, eutrofizacja zbiorników wodnych czy dewastacja krajobrazu. Stąd konieczność poszukiwania takiego sposobu zarządzania chowem zwierząt, który zapewni możliwość zharmonizowanego rozwoju środowiska obszarów wiejskich. Wychodzi temu na przeciw nowa koncepcja społeczno-gospodarcza, określana jako zrównoważony rozwój. Realizacja założeń zrównoważonego rozwoju oparta jest na przestrzeganiu dwóch podstawowych praw:

działalność gospodarcza człowieka powinna być dostosowana do uwarunkowań przyrodniczych (prawo celu),

podejmowane przez człowieka działania gospodarcze nie mogą szkodzić środowisku przyrodniczemu (prawo skali i jakości).

Termin zrównoważony rozwójfunkcjonuje od 1972 roku, kiedy po raz pierwszy został użyty w Sztokholmie na Konferencji ONZ Środowisko życia człowieka. Zrównoważony rozwój stanowi, iż potrzeby obecnego pokolenia należy zaspakajać bez uszczerbku dla możliwości zaspakajania potrzeb przyszłych pokoleń. Jest to taki sposób prowadzenia działalności gospodarczej, który zapewnia trwałość użytkowania zasobów przyrodniczych. W naszym kraju pojęcie zrównoważonego rozwoju znalazło swoje miejsce w najważniejszym akcie prawnym, jakim jest Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej. Artykuł 5 stwierdza, że „Rzeczpospolita Polska … zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”. Można przyjąć, że istotą trwałego i zrównoważonego rozwoju jest zapewnianie ciągłej poprawy jakości życia, poprzez kształtowanie właściwych relacji między kapitałem naturalnym, ludzkim i ekonomicznym. Dotyczy to również produkcji zwierzęcej, w tym chowu trzody chlewnej.

Światowe zapotrzebowanie na białko pochodzenia zwierzęcego będzie rosło w związku z rozwojem demograficznym, wzrostem realnych dochodów oraz zmianami zwyczajów żywieniowych. Dlatego produkcja zwierzęca odgrywa istotną rolę w zaopatrzeniu ludzkości w żywność. Pokrycie zapotrzebowania na białko dla dynamicznie rozwijającej się populacji ludzkiej (obecnie 7 mld, a pod koniec XXI wieku 13-15 mld) jest jednym z głównych czynników procesu intensyfikacji chowu i hodowli zwierząt. Współczesna produkcja zwierzęca ukierunkowana jest na zwiększenie efektywności ekonomicznej i zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego. Zmniejsza się liczba gospodarstw prowadzących ten rodzaj działalności, w efekcie następuje koncentracja chowu w pozostałych. Sprzyja temu postęp w zakresie systemów utrzymania zwierząt, mechanizacji oraz produkcji i konserwacji pasz. Proces ten w ostatnim dwudziestoleciu obserwuje się również w naszym kraju.