Piotr Nowak

Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej

Wydział Medycyny Weterynaryjnej i Nauk o Zwierzętach

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

doradca żywieniowy FoodeST

Sylwester Michalski

FoodeST

Wykorzystanie pasz ekstrudowanych w żywieniu świń

W ostatnich latach w żywieniu świń wzrasta zainteresowanie używania pasz uszlachetnianych. Komponenty takie charakteryzują się wyższą wartością odżywczą, a zawarte w nich składniki pokarmowe są bardziej przyswajalne dla zwierząt.

W prymitywnym żywieniu powszechnie stosowano komponenty paszowe parowane lub gotowane. Jednak dziś w nowoczesnej i intensywnej produkcji nie praktykuje się takich sposobów uszlachetniania, gdyż są one zbyt pracochłonne i kosztowne. W związku z tym powstały nowe technologie, takie jak kondycjonowanie, granulacja, ekstruzja czy mikronizacja. Celem tego artykułu jest opis wykorzystania procesu ekstruzji w celu poprawienia jakości pasz dla trzody chlewnej.

Proces ekstruzji polega na przetłoczeniu ziaren zbóż, strączkowych czy rzepaku przez prasę, najczęściej ślimakową. Proces prowadzony jest przy wilgotności od 10 do 40%, w wysokiej temperaturze (od 80 do 200^oC) i ciśnieniu (20 MPa) w krótkim czasie (do 270 sekund). Dzięki temu procesowi następuje zmiana struktury biochemicznej oraz właściwości fizykochemicznych składników odżywczych. Efektem tego procesu jest żelatynizacja skrobi, inaktywacja inhibitorów proteaz oraz neutralizacja innych substancji antyodżywczych. Pasza charakteryzuje się wyższą smakowitością dla zwierząt. Jest bardziej słodka z powodu żelatynizacji skrobi, która rozkłada się na prostsze, łatwiej przyswajalne cukry.

W wyniku takiej obróbki pasze charakteryzują się wyższym poziomem energii metabolicznej. Dzięki temu można ograniczyć ilość drogich olejów, które wchodzą w skład mieszanki pełnoporcjowej oraz są trudno strawne, szczególnie u młodych zwierząt. Proces ekstruzji może również zwiększać strawność białka o 5-10%. Z drugiej strony, proces prowadzony w niewłaściwych warunkach sprzyja występowaniu produktów tzw. reakcji Milarda, czyli powoduje obniżenie dostępności aminokwasów. Ekstruzja, dzięki temu, iż jest prowadzona w wysokiej temperaturze, przyczynia się również do ograniczenia ilości mykotoksyn, alergenów oraz niektórych bakterii, co powoduje wydłużenie możliwości przechowywania pasz oraz zapobieganie rozprzestrzenianiu się niektórych chorób np. salmonelozy. Dodatkowo efekt rozprężenia danej paszy powoduje zwiększenie się jej objętości, co nie jest pozytywnym aspektem w przypadku stosowania pasz sypkich. Powoduje to obniżenie spożycia paszy przez zwierzęta młode. W przypadku pasz granulowanych produkt jest „ściśnięty” w jedną granulę. Zwierzęta pobierają więcej paszy granulowanej w porównaniu z rozprężonym ekstruderatem stosowanym w formie sypkiej. Wtedy przyjmuje on charakter wypełniacza, którego zwierzęta, zwłaszcza monogastryczne, nie mogą pobrać w dużej ilości. Niestety, proces ekstruzji ma również ujemny wpływ na jakość komponentów paszowych. Głównie jest to ograniczenie aktywności niektórych enzymów, m.in. fitazy, ureazy czy enzymów lipolitycznych. Kolejną wadą tego procesu jest koszt ekstruzji, który kształtuje się na poziomie 200-400 złotych za tonę.