lek. wet. Paweł Wróbel

Specjalista Chorób Trzody Chlewnej i Rozrodu Zwierząt

Zaburzenia laktacji u świń

Mechanizm powstawania i oddawania mleka u ssaków jest złożony i podlega wielu regulacjom na różnych poziomach. Tak skomplikowany układ jest z jednej strony precyzyjny i bardzo wydajny, ale z drugiej strony podatny na uszkodzenie i/lub upośledzenie jego funkcji.

Generalnie problemy laktacyjne możemy podzielić uwzględniając czas, w jakim się pojawiają jak i z uwzględnieniem przyczyny, która je powoduje.

Jeśli chodzi o czas, problemy laktacyjne można sklasyfikować na te, które powstają już przed porodem, te powstające w okresie okołoporodowym, jak i te, powstające w okresie poporodowym. Nie oznacza to jednak, że ten sam czynnik lub czynniki nie są w stanie wywołać zaburzeń na różnych etapach laktacji w różnym czasie.

1) Przedporodowe zaburzenia laktacji (Pre partum dysgalactia syndrome)

Zaburzenia te występują głównie u loszek i polegają na niewykształceniu lub niedostatecznym wykształceniu wymienia. Problemy tego typu dotyczą również starszych samic, ale loszki, jako zwierzęta z jeszcze „młodym” układem hormonalnym, są najbardziej podatne na tego typu problemy. W okresie ciąży (ostatnie kilka tygodni) organizm przyszłej matki przygotowuje gruczoł mlekowy do produkcji siary i mleka. Główną rolę w tych przygotowaniach spełniają hormony wydzielane przez same płody jak i hormony wydzielane przez ciężarną samicę.

Pod wpływem hormonów (płodowych i matczynych) gruczoł mlekowy gromadzi substancje niezbędne do swojego rozwoju w dalszych etapach laktacji. Substancje te gromadzone są już na długo przed tzw. „odpuszczeniem wymienia”, czyli wyraźnym powiększeniem gruczołu obserwowanym na kilka dni przed porodem. Zaburzenia wydzielania jednego lub kilku hormonów prowadzą do niewykształcenia lub niedostatecznego wykształcenia gruczołu mlekowego, co hamuje lub upośledza produkcję mleka. Ten typ zaburzeń laktacji jest stosunkowo rzadki (lub rzadko jest diagnozowany), jednak w warunkach praktyki terenowej bardzo trudny lub wręcz niemożliwy do leczenia.

2) Okołoporodowe zaburzenia laktacji (Peri partum dysgalactia syndrome)

Zaburzenia te również dotyczą głównie loszek i są związane ze stresem okołoporodowym u młodych zwierząt. Pierworódki (lecz nie tylko), które są bardzo nerwowe, w wyniku silnego stresu porodowego potrafią zatrzymać akcję porodową jak i oddawanie mleka. Zaburzenia te są wynikiem wydzielania głównego hormonu stresu, czyli adrenaliny. Adrenalina powoduje zatrzymanie odruchu oddawania mleka, ale może również wpływać na sam proces produkcji mleka, hamując uwalnianie hormonów odpowiedzialnych za jego syntezę. Preparaty blokujące wpływ adrenaliny na organizm matki oraz preparaty uspokajające wykazują skuteczność w przeciwdziałaniu tego typu zaburzeniom laktacji.

Kluczem do sukcesu przy tym rodzaju zaburzeń laktacyjnych jest szybka identyfikacja i podjęcie odpowiedniego leczenia zestresowanych zwierząt. Nie tylko sam akt porodu może być stresujący dla samic. Należy pamiętać, że zwierzęta reagują w podobny sposób na przykład w odpowiedzi na: nieodpowiednią temperaturę otoczenia – stres cieplny, niehumanitarne obchodzenie się z nimi (bicie, straszenie, głodzenie, pozbawianie wody itp.), agresję ze strony innych zwierząt – stres socjalny itp. Stres przy nowoczesnym systemie produkcji jest zjawiskiem powszechnym i praktycznie nieuniknionym i zawsze powinniśmy dążyć do jego minimalizacji.