Zygmunt Pejsak

Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Zakażenia beztlenowcowe – ważna przyczyna strat wśród noworodków, prosiąt ssących, warchlaków, tuczników i loch

Problem chorób świń wywoływanych przez beztlenowce wydaje się mieć coraz większe znaczenie praktyczne. Zagadnienie to jest jak dotychczas trudne do diagnostyki klinicznej, sekcyjnej i laboratoryjnej ze względu na zróżnicowany obraz kliniczny i sekcyjny zakażeń świń oraz trudne technicznie (warunki beztlenowe) i niełatwe w zakresie interpretacji wyniki badań laboratoryjnych.

Być może także i z tego powodu skala strat wywołanych przez beztlenowce jest trudna do określenia. Nie mniej, obserwacje terenowe oraz wyniki wykonywanych w warunkach terenowych badań sekcyjnych wskazują, że straty związane z infekcjami tymi bakteriami u świń są znaczne.

Zróżnicowanie objawów chorobowych i zmian sekcyjnych wywołanych przez różne gatunki beztlenowców związane jest z aktywnością wytwarzanych przez nie toksyn oraz innymi czynnikami chorobotwórczymi. Należy pamiętać, że wzrost beztlenowców na pożywkach bakteriologicznych przy zastosowaniu hodowli w warunkach beztlenowych nie zawsze się udaje, gdyż nie wszędzie ścisła beztlenowość jest osiągana. Komplikuje zasadniczo rozpoznanie chorób beztlenowcowych fakt, że wykrycie drobnoustroju nie pozwala na wyrażenie opinii odnośnie jego udziału w etiologii choroby. Ostateczną diagnozę można postawić dopiero po określeniu ich zdolności do wytwarzania poszczególnych toksyn oraz typu toksyn. Warto pamiętać, że niektóre gatunki beztlenowców wytwarzają kilkanaście różnych toksyn i tylko niektóre z nich są chorobotwórcze.

Oceniając wynik badania laboratoryjnego należy również pamiętać o tym, że wiele gatunków beztlenowców może występować w małej ilości w przewodzie pokarmowym u świń zdrowych niewykazujących żadnych objawów chorobowych. Można stwierdzić, że beztlenowce (przynajmniej niektóre) są w pewnym sensie drobnoustrojami warunkowo chorobotwórczymi. Czynnikami wspomagającymi ujawnienie się i rozwój choroby mogą być niektóre wirusy (wirus TGE, rotawirusy, wirus PED oraz PCV2), kokcydie czy też błędy żywieniowe w tym np. nadmierne skarmianie serwatki. 

Ważnymi chorobami świń wywołanymi przez drobnoustroje beztlenowcowe z rodzaju Clostridium (C.) są:

1. Zakaźne martwicowe zapalenie jelit prosiąt noworodków powodowane przez C. perfringens typ C; określane także jako zakaźna enterotoksemia prosiąt.

2. Zapalenie jelit prosiąt ssących, wywoływane przez typ A C. perfringens.

3. Zapalenie jelit prosiąt ssących i warchlaków, którego czynnikiem etiologicznym jest C. difficile.

4. Nagła śmierć tuczników i loch wywołana przez C. novyi (sudden death).

W kolejności omówione zostaną najważniejsze, z praktycznego punktu widzenia aspekty dotyczące przede wszystkim patogenezy i zwalczania wymienionych chorób.