Stanisław Ignatowicz

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Katedra Entomologii Stosowanej

Zwalczanie much w chlewni

„Mucha ma duszę obieżyświata, gdzie chce tam lata”, dlatego występuje ona tam, gdzie mieszkamy i trzymamy zwierzęta inwentarskie. Szczególnie pospolita jest w budynkach inwentarskich, w których przebywa trzoda chlewna.

Z życia muchy domowej

Zimują osobniki dorosłe muchy w stanie odrętwienia (hibernacja) w chłodnych miejscach budynku inwentarskiego. W ciepłych pomieszczeniach, jak np. w porodówkach, rozwój muchy może przebiegać bez przerwy, dlatego w miesiącach zimowych można znaleźć jej wszystkie stadia rozwojowe: jaja, larwy, poczwarki (zwane bobówkami) i osobniki dorosłe. Zimą nawet w tych miejscach nie jest ona liczna.

Dorosłe muchy są aktywne od wczesnej wiosny, gdy tylko temperatura powietrza podniesie powyżej 7oC. Wtedy muchy opuszczają swoje zimowe kryjówki i niezdarnie chodzą po powierzchni. Gdy temperatura osiągnie 9oC, muchy spacerują już całkiem sprawnie, a gdy temperatura jest wyższa niż 12oC – muchy latają. W porównaniu z innymi owadami muchy latają stosunkowo wolno, z prędkością ok. 8 km/h, uderzając skrzydłami do 33 razy na sekundę.

Po obfitym posiłku muchy łączą się w pary i zaraz po tym składają jaja. Są niezwykle płodne, a ich rozwój jest szybki. Samica składa w ciągu życia ponad 600 jaj, co 2-4 dni w 5-6 porcjach po około 100 jaj każda, najchętniej w nawozie świńskim i w odpadkach kuchennych, ale również na każdej innej substancji organicznej ulegającej fermentacji.

Po upływie 24 godzin z jaj wylęgają się larwy o charakterystycznym, z przodu stożkowo zwężonym kształcie. Larwy pobierają pokarm płynny. Szybkość rozwoju larw uzależniona jest od świeżości nawozu, trwa od kilku dni do dwóch miesięcy. W ciągu rozwoju larwy rosną osiągając 12 mm długości po trzykrotnym linieniu. W 1 kg świńskiego nawozu może rozwijać się nawet 15 000 larw.

Po przepoczwarzeniu, trwającym około 10 dni, wylegają się dorosłe owady, które po kilku minutach są gotowe do lotu, a po kilku dniach (ok. 9 dni) do kopulacji. W ciągu roku u nas mucha domowa może dać od 5 do 7 pokoleń w zależności od warunków pogodowych.

W krótkim czasie mogą utworzyć bardzo liczne populacje, bo codziennie przychodzi na świat więcej much niż jest ludzi na ziemi. Jedna para much domowych, gdyby nie były niszczone przez wrogów naturalnych i niekorzystne czynniki środowiska, dałaby w ciągu roku 1019 osobników potomnych, które pokryłyby kulę ziemską warstwą 14 m grubości! Takie katastrofy nie zdarzają się, bo tylko niewielka część potomstwa much osiąga postać owada dorosłego. Giną one wskutek działania takich czynników, jak choroby, pasożyty, drapieżniki lub nieodpowiednia temperatura i wilgotność. Szczególnie niebezpieczne dla much są owadomorki – grzyby owadobójcze wywołujące grzybicę, która jesienią je dziesiątkuje w pomieszczeniach inwentarskich.

Na szczęście dla człowieka i jego zwierząt, wszystkie te czynniki biotyczne i abiotyczne poważnie ograniczają liczebność szkodliwych owadów, a tym samym zmniejszają wyrządzane przez nie szkody. Niektóre z tych czynników możemy wykorzystywać w walce ze natrętnymi muchami już w okresie wiosenno-letnim, jak np. drapieżne larwy ofyr lub pasożytnicze siercinki. Preparaty zawierające żywe owady przeznaczone do zwalczania much popularnie nazywane są „bio-muchami”.